Το ερώτημα αυτό φαίνεται να απασχολεί έναν αριθμό ανθρώπων που δεν μπορεί να εξηγήσει την έλλειψη σεξουαλικού ενδιαφέροντοςπου εκδηλώνει και εξ αυτού βέβαια και την αίσθηση διαφορετικότητας που βιώνει στη σχέση του με τους άλλους ανθρώπους. Προφανώς το άτομο αυτό αισθάνεται ότι δεν έχει μια ταυτότητα και, ίσως, ότι δεν μπορεί και να ενταχθεί σε μια ομάδα. Με άλλα λόγια νιώθει διαφορετικός…

Οι παράγοντες αυτοί φαίνεται να οδήγησαν και στη δημιουργία μιας παγκόσμιας κοινότητας, της AVEN (Asexual Visibility and Education Network), το 2001, η οποία διεκδικεί την αποδοχή της ασεξουαλικότητας, παρέχει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τον ορισμό και την ταυτότητά της καθώς και ένα πλαίσιο συζήτησης και αλληλεπίδρασης για ανθρώπους που έχουν αυτή την εμπειρία.

Θα πρέπει πράγματι να αποτελεί ένα ιδιαίτερο βίωμα το να μην ενδιαφέρεσαι για το σεξ, που σε κάνει να νιώθεις πολύ διαφορετικός από τους άλλους ανθρώπους γύρω σου, ιδιαίτερα όταν ζεις σε μια κοινωνία που «όλα είναι σεξ»! Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της AVEN: «Το ασεξουαλικό άτομο είναι ένα άτομο που δεν βιώνει σεξουαλική έλξη». Έχει πάντα ανάγκη για διαπροσωπικές, κοινωνικές σχέσεις και επικοινωνία, αλλά η ανάγκη αυτή δεν εκφράζεται μέσω της ερωτικής έλξης και επιθυμίας για σεξουαλική επαφή. Συχνά εκφράζεται ως μια περισσότερο πλατωνικού ή ρομαντικού τύπου επικοινωνία και γενικότερα υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στους ανθρώπους/ μέλη της κοινότητας. Κάθε άτομο βιώνει και εκφράζει την έλξη, τη διέγερση και γενικότερα τη συμπεριφορά του με διαφορετικό τρόπο. Όπως αναφέρεται:

«Τα ασεξουαλικά άτομα έχουν τις ίδιες συναισθηματικές ανάγκες όπως κάθε άλλος άνθρωπος και, όπως συμβαίνει και στη σεξουαλική κοινότητα, διαφέρουμε πολύ στον τρόπο με τον οποίο εκπληρώνουμε αυτέ τις ανάγκες. Ορισμένα ασεξουαλικά άτομα είναι πιο ευτυχισμένα με το να είναι μόνα τους, άλλοι είναι ευτυχισμένοι με μια ομάδα στενών φίλων. Άλλοι έχουν την επιθυμία να δημιουργήσουν πιο στενές ρομαντικές σχέσεις εγγύτητας και αναζητούν να συναντήσουν και να δημιουργήσουν μακροχρόνιες σχέσεις συντροφικότητας… Αναζητώντας τρόπους για να φλερτάρεις, να έρθεις πιο κοντά ή να είσαι μονογαμικός σε μια ασεξουαλική σχέση αποτελεί μια πρόκληση αλλά, όντας απελευθερωμένοι από σεξουαλικές προσδοκίες και επιταγές, μπορούμε να δημιουργήσουμε σχέσεις που βασίζονται στις προσωπικές μας ανάγκες και επιθυμίες» (1).

Όπως γίνεται αντιληπτό, η ασεξουαλικότητα δεν σημαίνει ότι δεν υφίσταται έλξη για έναν άλλο άνθρωπο, αλλά αυτή δεν διακινεί ταυτόχρονα την ανάγκη της σεξουαλικής ικανοποίησης. Διακινεί την ανάγκη της επικοινωνίας, της αλληλεπίδρασης, της συντροφικότητας κλπ., αλλά πρόκειται περισσότερο για σχέσεις που επενδύουν σε ρομαντικού ή πλατωνικού τύπου στοιχεία.

Αυτό που τονίζεται και που προφανώς μοιράζονται και οι άνθρωποι που ταυτίζονται με τον όρο ασεξουαλικός είναι ότι
ο τρόπος ζωής τους αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού τους, του ποιοι είναι ως άνθρωποι και επιμένουν ότι η αδιαφορία τους για το σεξ δεν αποτελεί παθολογία αλλά έναν άλλο «σεξουαλικό προσανατολισμό», όπως είναι για παράδειγμα η ομοφυλοφιλία.

Σύμφωνα όμως με την AVEN αλλά, κυρίως, με τα διαγνωστικά κριτήρια του εγχειριδίου της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, DSM 5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) θα πρέπει και το ίδιο το άτομο να ταυτίζει και να περιγράφει τον εαυτό του ως ασεξουαλικό προκειμένου να του αποδοθεί αυτή η περιγραφή.

Πιο συγκεκριμένα, στο DSM 5 αναφέρονται στις διαταραχές περί ερωτικής επιθυμίας η Διαταραχή Σεξουαλικού Ενδιαφέροντος/ Διέγερσης για τις γυναίκες (FSIAD, Female sexual interest/ arousal disorder) και η Διαταραχή Υποτονικής Ερωτικής Επιθυμίας για τους άντρες (MHSDD, Male Hypoactive Sexual Desire Disorder). Και στις δύο κατηγορίες τονίζεται ότι προκειμένου να δοθεί η συγκεκριμένη διάγνωση θα πρέπει η εν λόγω διαταραχή να προκαλεί σημαντική δυσφορία και εμπλοκή στη ζωή της γυναίκας ή του άντρα αντίστοιχα. Εάν, όμως, η έλλειψη ερωτικής επιθυμίας εξηγείται και προσδιορίζεται από το ίδιο το άτομο με τον όρο «ασεξουαλικός», τότε, σε αυτή την περίπτωση, δεν αποδίδεται η διάγνωση της διαταραχής σεξουαλικής επιθυμίας.

Συνοψίζοντας θα πρέπει να τονιστεί ότι έχει πραγματοποιηθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά την περιγραφή, τη συζήτηση αλλά και τη χρήση και αποδοχή της έννοιας της ασεξουαλικότητας. Ο όρος συζητείται πλέον ευρέως σε κοινωνικά και επιστημονικά πλαίσια. Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό καθώς οι άνθρωποι που ταυτίζονται με την ασεξουαλικότητα έχουν ανάγκη αναγνώρισης και ένταξης στην κοινωνία. Το πρώτο λοιπόν βασικό κριτήριο, δηλαδή της ευημερίας και βελτίωσης της ποιότητας ζωής ορισμένων ανθρώπων, έχει επιτευχθεί και αυτό είναι ήδη το πιο σημαντικό.

Παραμένουν όμως σημαντικά επιστημονικά ερωτήματα αναπάντητα και χρειάζεται σημαντική ερευνητική εργασία προς αυτή την κατεύθυνση προκειμένου να υπάρξουν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως είναι, για παράδειγμα: Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων των οποίων ο εγκέφαλος δεν ανταποκρίνεται στα ερωτικά ερεθίσματα από το περιβάλλον; Είναι, με άλλα λόγια, η ασεξουαλικότητα και θέμα βιολογίας; Επίσης, ποιοι παράγοντες διαπαιδαγώγησης, ανατροφής, εκπαίδευσης, εμπειρίας κλπ. έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση της ασεξουαλικότητας; Μήπως όμως πρόκειται τελικά απλά για μια αντίδραση στη σημερινή υπερπροσφορά του σεξ; Ή, για ένα συναισθηματικό «πάγωμα» ή αποστασιοποίηση ανθρώπων που έχουν πληγωθεί βαθιά από τις ερωτικές σχέσεις και κλείνονται πλέον στον εαυτό τους αποκαλώντας τον ασεξουαλικό; Ή, τέλος, μήπως είναι απλά μια δικαιολογία για όσους δεν θέλουν κανέναν στη ζωή τους;

Στο άρθρο αυτό λοιπόν θα αναφερθούμε επιγραμματικά σε πιθανά αίτια της ασεξουαλικότητας για τις περιπτώσεις των ανθρώπων που δεν είναι ευχαριστημένοι με την έλλειψη ενδιαφέροντος που εκδηλώνουν για το σεξ και προσέρχονται για θεραπεία αναζητώντας βοήθεια και αλλαγή.

– Τρόπος ανατροφής / οικογενειακά βιώματα
Το άτομο έχει ανατραφεί σε ένα περιβάλλον που αναστέλλει και καταπιέζει τη σεξουαλική ορμή φορτίζοντάς την με ενοχές.

– Αποχή λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων ή άλλων πολιτισμικών δεδομένων
Στην περίπτωση αυτή το άτομο απέχει από τη σεξουαλική δραστηριότητα λόγω των πεποιθήσεών του και έχει γαλουχηθεί να αναστέλλει την ερωτική του επιθυμία.

– Τραυματικές εμπειρίες
Το άτομο έχει βιώσει μια τραυματική εμπειρία, συναισθηματική ή σωματική και η σεξουαλική επαφή αποτελεί πλέον μια αρνητική εμπειρία την οποία ίσως και να αποστρέφεται. Στην κατηγορία αυτή συγκαταλέγονται οι αρνητικές εμπειρίες από ερωτικές σχέσεις αλλά και πιο ακραία τραυματικά βιώματα όπως είναι η σεξουαλική παρενόχληση, ο βιασμός κ.ά.

– Αυτοτιμωρία
Το άτομο νιώθει ενοχές και ασυνείδητα «τιμωρεί» τον εαυτό του στερώντας του τη χαρά και την απόλαυση.

– Αποφυγή ομοφυλοφιλίας
Το άτομο προκειμένου να μην εκδηλώσει τις ομοφυλοφιλικές του τάσεις (δεν γνωρίζει πώς να τις διαχειριστεί, νιώθει ενοχές, δεν αποδέχεται ο ίδιος ή ο κοινωνικός του περίγυρος την ταυτότητα της ομοφυλοφιλίας) «παγώνει» τελείως τον τομέα της ερωτικής του ζωής προκειμένου να μην έρθει σε επαφή με αυτά τα «δυσάρεστα» κομμάτια του εαυτού του.

– Αποφυγή των άλλων ανθρώπων / ψυχωσικό υπόβαθρο
Σε μια προβολική άμυνα το άτομο αποφεύγει τελείως τους άλλους ανθρώπους φοβούμενο την κατάρρευση των συναισθηματικών του αμυνών και την ψυχική του διάλυση.

Συνοψίζοντας θα πρέπει να τονίσουμε ότι η θέση αυτού του άρθρου είναι πάντα ότι ο στόχος της ψυχολογίας και της ψυχοθεραπείας είναι ο άνθρωπος να μπορεί να βιώνει χαρά και απόλαυση στη ζωή του. Να νιώθει καλά με τον εαυτό του και να χαίρεται τη ζωή του. Εάν ένας άνθρωπος δεν έχει ενδιαφέρον για το σεξ και ο ίδιος είναι ευχαριστημένος με τον εαυτό του και τη ζωή του και νιώθει ότι δεν του λείπει η σεξουαλική δραστηριότητα, τότε σαφώς δεν ορίζεται και δεν υφίσταται ένα πρόβλημα. Αυτό όμως είναι κάτι που μόνο το ίδιο το άτομο μπορεί να το γνωρίζει με απόλυτη ειλικρίνεια. Γιατί, τελικά, ο καθένας από εμάς, μέσα μας, στη συνομιλία μας με τον εαυτό μας και τους διαλόγους που κάνουμε μαζί του ασταμάτητα και καθημερινά γνωρίζουμε καλά την αλήθεια: αν νιώθουμε καλά, αν είμαστε ευτυχισμένοι, αν η ζωή μας είναι πράγματι καλή ή αν απλά προσποιούμαστε μην θέλοντας να παραδεχτούμε κάτι άλλο.

Ας κλείσουμε λοιπόν αυτό το άρθρο με αυτό το συμπέρασμα που αφορά άμεσα και την έννοια της ασεξουαλικότητας: «Ο καθένας μας, μέσα στην ψυχή του και στη συνομιλία με τον εαυτό του, γνωρίζει καλά αν είναι ευτυχισμένος. Η απάντηση αυτή είναι αρκετή για τον ίδιο αλλά και για όλους εμάς τους υπόλοιπους»!

Βιβλιογραφία

(1). AVEN (Asexual Visibility and Education Network), http://www.asexuality.org/home/guidelines.html
(2). Research relating to asexuality,  http://www.asexuality.org/wiki/index.php?title=Research_relating_to_asexuality
(3). Lynn Harris, Asexual and proud, http://www.salon.com/2005/05/26/asexual/
(4). Asexuality in the DSM 5: excerpts
http://nextstepcake.tumblr.com/post/60345690315/asexuality-in-the-dsm-5-excerpts
(5). Sexual Dysfunction in the DSM-5 and Asexuality
https://thethinkingasexual.wordpress.com/2012/04/07/sexual-dysfunction-in-the-dsm-5-and-asexuality/
(6). Nicole Prause & Cynthia A. Graham (2007): Asexuality: Classification and Characterization, Arch. Sex. Behav. 36:341–356.