H επιθετική οδήγηση αφορά μία ή περισσότερες παραβάσεις του κώδικα οδικής κυκλοφορίας, για παράδειγμα, την παραβίαση ορίων ταχύτητας, την αλλαγή λωρίδων κυκλοφορίας χωρίς έλεγχο ή προειδοποίηση, την υπέρμετρη χρήση κορναρίσματος, τις κακοήθεις χειρονομίες ή και άλλες μορφές απερίσκεπτης οδήγησης που θέτουν σε κίνδυνο την οδική ασφάλεια. Συχνά, παρόμοιες συμπεριφορές εξελίσσονται και σε πιο έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ των οδηγών καταλήγοντας πολλές φορές σε εξύβριση, απειλή ή και ξυλοδαρμό. Το ενδιαφέρον στοιχείο βέβαια σε αυτές τις περιπτώσεις αφορά τις ασήμαντες αφορμές που προκαλούν αυτά τα περιστατικά, σε συνθήκες μάλιστα που διακυβεύεται η οδική ασφάλεια. Πρόκειται αλήθεια για μια συμπεριφορά
που εκδηλώνεται πιο έντονα κατά την οδήγηση; Μπορεί αλήθεια το τιμόνι να μεταμορφώσει έναν απλό άνθρωπο σε «μανιακό εκδικητή» της ασφάλτου που δεν ελέγχει κυριολεκτικά τις αντιδράσεις του;

–    Η αίσθηση της «παγίδευσης»
Είναι γεγονός ότι η ένταση και η ματαίωση που βιώνει ο οδηγός στο οδόστρωμα καθώς βρίσκεται ακινητοποιημένος, βιάζεται, ο χρόνος τον πιέζει, αλλά, παράλληλα, νιώθει ότι δεν μπορεί να ελέγξει την κίνησή του, αυξάνουν την επιθετική οδήγηση! Πράγματι, δεν αντιδρούμε με παρόμοιο τρόπο ως πεζοί στο δρόμο, λογομαχώντας με τους άλλους γύρω μας, ή σε ένα πολυκατάστημα, ακόμη και όταν νιώθουμε ότι ο χρόνος μάς πιέζει αφόρητα. Ως πεζοί έχουμε τη δυνατότητα να κινηθούμε κατά βούληση, να εκτονώσουμε με το περπάτημα την έντασή μας και παράλληλα να ελέγξουμε εμείς οι ίδιοι την κίνησή μας, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει όταν «παγιδευόμαστε» στο τιμόνι μην μπορώντας να κάνουμε βήμα παραπέρα! Παράλληλα, στην οδήγηση υπακούμε σε κανόνες, όλοι ανεξαιρέτως, και εστιάζουμε μεγάλο μέρος της προσοχής στους άλλους γύρω μας προκειμένου να μην προξενήσουμε βλάβη στους ίδιους ή τα οχήματά τους. Η ευθύνη δηλαδή είναι μεγαλύτερη κατά την ώρα της οδήγησης, επομένως και η κούραση αλλά και ο εκνευρισμός, στοιχεία όμως τα οποία δεν συνειδητοποιούμε άμεσα και δεν επεξεργαζόμαστε με τον κατάλληλο τρόπο.

–    Συμβολική αξία
Όσο και αν φαίνεται παράξενο το αυτοκίνητο και η οδήγηση διακινούν έντονα συναισθήματα στον άνθρωπο! Το αυτοκίνητο έχει «συμβολική αξία» για τον ίδιο τον οδηγό του ο οποίος το θεωρεί, στις περισσότερες περιπτώσεις, ως μια προέκταση του εαυτού του που βρίσκεται κυριολεκτικά εκτεθειμένη στις συμπεριφορές των άλλων οδηγών και την οποία καλείται, συχνά «μαινόμενος» όπως φαίνεται, να υπερασπίσει όταν κάποιος την «θίξει». Η εγωκεντρική αυτή θεώρηση του αυτοκινήτου, ως προέκταση του εαυτού, μπορεί να προκαλέσει πολύ έντονα συναισθήματα, έως και την εκδήλωση βίας! …Σαν να «θίγεται» η προσωπική εικόνα και η αυτοεκτίμηση του οδηγού! Όποιος «θίξει» το αυτοκίνητο, θίγει τον ίδιο τον οδηγό προσωπικά ή όποιος το αγνοεί στο δρόμο είναι σαν να αγνοεί τον ίδιο ως άτομο. Και …έτσι χάνεται ο έλεγχος!

–    Προσωπικός χώρος
Παράλληλα, ο άνθρωπος από τη φύση του έχει την ανάγκη να προασπίζει αυτό που νιώθει ως «προσωπικό χώρο». Η κυκλοφοριακή συμφόρηση και οι απροσεξίες των οδηγών απειλούν έντονα το «χώρο» αυτό, δηλαδή το αυτοκίνητο, που αποτελεί μια προέκταση του «προσωπικού χώρου» του οδηγού. Ο χώρος αυτός μπορεί να επεκτείνεται και σε ορισμένη απόσταση γύρω από το αυτοκίνητο, παρέχοντας στον οδηγό συγκεκριμένα όρια πέρα από τα οποία καλείται να αντιδράσει αστραπιαία για να τον «προασπίσει». Όταν συμβεί αυτό, και η λεκτική επικοινωνία δεν είναι εφικτή, πιο επιθετικές μέθοδοι, όπως το κορνάρισμα ή το αναβόσβημα των φώτων, ενεργοποιούνται. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα ο «αμυνόμενος» οδηγός μπορεί να επεκτείνει κι άλλο τη διαμάχη για επιπλέον επιβεβαίωση της κυριαρχίας του! Σαν ένα αμυνόμενο ζώο που βγαίνει έξω από τη φωλιά του κυνηγώντας τον εισβολέα μακριά από αυτή, έτσι και ο οδηγός «καταδιώκει» τον άλλο οδηγό, μόνο που σε αυτήν την περίπτωση ο κίνδυνος είναι εξαιρετικά μεγαλύτερος.

–   «Απο-προσωποποίηση»
Πολλές έρευνες υπογραμμίζουν επίσης τη διαδικασία της «απο-προσωποποίησης» που διαδραματίζεται κατά την οδήγηση, η οποία δεν επιτρέπει το συσχετισμό με τον άλλον οδηγό ως άνθρωπο και όχι ως ένα αυτοκίνητο ή ένα αντικείμενο γενικότερα. Πολλοί οδηγοί αναφέρουν ότι τους έκλεισε το δρόμο ένα ford fiesta ή ένα κόκκινο opel corsa και όχι ένας άλλος οδηγός, ο οποίος έχει ανθρώπινα χαρακτηριστικά, μπορεί να είναι πατέρας δύο παιδιών, να έχει συναισθήματα, καθημερινά προβλήματα κοκ. Αναφέρεται  χαρακτηριστικά η περίπτωση δύο οδηγών οι οποίοι «…βγήκαν από το δρόμο, σταμάτησαν και άρχισαν να τρέχουν ο ένας προς το μέρος του άλλου για να πιαστούν στα χέρια, μέχρι που, μόλις ήρθαν πιο κοντά, αναγνώρισαν ότι ήταν γείτονες»!
Πράγματι, αλληλεπιδρούμε με τα άλλα οχήματα δεχόμενοι μόνο «μερική» πληροφόρηση για τον οδηγό δίπλα μας, καταλήγοντας να λειτουργούμε βάσει στερεοτύπων. Η διαδικασία της «απο-προσωποποίησης» δεν συμβαίνει σε άλλους χώρους όπου ο άλλος βρίσκεται απέναντί μας, βλέπουμε την έκφραση του προσώπου του, την εμφάνισή του, διαισθανόμαστε τις προθέσεις του, και έχουμε γενικότερα μια συνολική εκτίμηση της προσωπικότητάς του.

–    Διαπροσωπική επικοινωνία
Η δυσκολία της άμεσης επικοινωνίας είναι λοιπόν ένα σημαντικό στοιχείο που αφορά τα αίτια της επιθετικής οδήγησης. Πολλά περιστατικά επιθετικής οδήγησης οφείλονται σε ασυνεννοησία μεταξύ των οδηγών: Ένας οδηγός κάνει απλά στιγμιαία ένα λάθος, αλλά ο άλλος το αντιλαμβάνεται ως επιθετική ενέργεια εις βάρος του. Μπορεί επίσης να ζητήσει συγνώμη από τον άλλο οδηγό κάνοντας μια απολογητική χειρονομία, η οποία όμως παρερμηνεύεται και πέφτει στο κενό.

Σε χώρες του εξωτερικού προτείνονται συχνά νέα συστήματα επικοινωνίας μεταξύ των οχημάτων προς διευκόλυνση της άμεσης συνεννόησης: ειδικό ηλεκτρονικό μηχάνημα που τοποθετείται στο πίσω παράθυρο του αυτοκινήτου και προβάλλει τις λέξεις «ευχαριστώ», «συγγνώμη», «βοήθεια» κοκ., ανάλογα με την περίσταση! Αλλά και κάθε οδηγός μπορεί να δημιουργήσει το δικό του μέσο επικοινωνίας με τους άλλους οδηγούς. Οι αντιδράσεις θα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες.

–    Το προφίλ του επιθετικού οδηγού

-Είναι πιο ανταγωνιστικός
Ο επιθετικός οδηγός αντιλαμβάνεται την οδήγηση ως ένα «ανταγωνιστικό άθλημα». Αναφέρει συχνά ότι θύμωσε υπέρμετρα όταν κάποιος του έκοψε το δρόμο, ότι οι συνεπιβάτες του τον παρότρυναν να ηρεμήσει, ότι κυνήγησε ένα άλλο αυτοκίνητο ή παρεμπόδισε την οδική κυκλοφορία στην προσπάθειά του να αλλάξει βιαστικά λωρίδες κυκλοφορίας.

-Ρίχνει το φταίξιμο στον άλλον οδηγό
Θεωρεί ότι οι άλλοι οδηγοί τον εξωθούν σε λάθη, π.χ. ο οδηγός μπροστά οδηγεί πολύ αργά και τον «αναγκάζει» να αλλάζει επικίνδυνα λωρίδες κυκλοφορίας ή να αυξάνει την ταχύτητά του.

-Τρέχει περισσότερο
Ο επιθετικός οδηγός τρέχει περισσότερο και θεωρεί ότι αιτία γι’ αυτό είναι οι οδηγοί που πηγαίνουν πολύ σιγά. Πιστεύει ότι εκείνοι θα έπρεπε να περιοριστούν αποκλειστικά στη δεξιά λωρίδα. Επίσης, σε περίπτωση που ένας οδηγός περάσει μπροστά του, επιδιώκει πάντα να τον προσπεράσει ή να του κόψει το δρόμο.

-Έχει τάση για «παρακινδυνευμένη συμπεριφορά»
O επιθετικός οδηγός επιδιώκει τη «ριψοκίνδυνη συμπεριφορά», δηλαδή αντλεί μια ιδιαίτερη ευχαρίστηση και ψυχική «διέγερση» από την αίσθηση κινδύνου που δημιουργείται κατά τη μη ασφαλή οδήγηση.

-Δεν διαχειρίζεται αποτελεσματικά το θυμό του
Συσσωρεύει πολλή ένταση από τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τα γεγονότα που διαδραματίζονται στο οδόστρωμα, π.χ. ως προσβολή, αδικία, απειλή, και παράλληλα κάνει ανεξέλεγκτες σκέψεις, όπως «θα του δείξω εγώ», «ποιος νομίζει ότι είναι» κλπ., που εντείνουν ακόμη περισσότερο το θυμό του.

–    Διαχείριση θυμού
Η διαχείριση του θυμού αποτελεί βασικό εργαλείο αντιμετώπισης της επιθετικής οδήγησης:

-Συνειδητοποιήστε το θυμό που νιώθετε εσείς αλλά και ο οδηγός στο διπλανό όχημα.
-Παρατηρήστε τις αντιδράσεις του σώματός σας.
-Δώστε λίγα λεπτά στον εαυτό σας για να σκεφτεί  ψύχραιμα τα αίτια που σας προκάλεσαν θυμό.
-Συναισθανθείτε τα αίτια που προκάλεσαν θυμό στον οδηγό δίπλα σας και προσπαθήστε να μπείτε στη θέση του.
-Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει, τι προσπαθεί να σας δείξει…
-Προσπαθήστε να υποκαταστήσετε το αίσθημα του θυμού με πιο θετική σκέψη.

Τα περιστατικά επιθετικής οδήγησης διαρκώς αυξάνονται και οι τραγικές επιπτώσεις τους δημοσιεύονται καθημερινά στον Τύπο. Είναι σημαντική η συνειδητοποίηση ότι η εκπαίδευση του οδηγού δεν ολοκληρώνεται με την απόκτηση της άδειας οδήγησης αλλά απαιτεί διαρκή ευαισθητοποίηση, επιμόρφωση και, κυρίως, κατάλληλη διαχείριση των συναισθηματικών αποκρίσεων για έναν αποτελεσματικό αυτοέλεγχο! Η οδική ασφάλεια αφορά τη ζωή όλων, γι’ αυτό και αποτελεί ένα θέμα μείζονος σημασίας!