Η κατάθλιψη, μια συναισθηματική κατάσταση πολυσυζητημένη τα τελευταία χρόνια που δηλώνει μια σημαντική και ευρέως διαδεδομένη ψυχική διαταραχή, είναι ταυτόχρονα και μια έννοια παρερμηνευμένη και παρεξηγημένη. Συχνά ακούμε ανθρώπους γύρω μας να μονολογούν: «Έχω τις μαύρες μου σήμερα», «έχω πέσει σε μαύρη κατάθλιψη» ή «δεν μπορώ να κάνω τίποτα από τη στενοχώρια μου» κλπ., δηλώνοντας, με αυτόν τον τρόπο, την ιδιαίτερη ψυχική κατάσταση που βιώνουν σε μια δεδομένη χρονική στιγμή της ζωής τους. Είναι, πράγματι, συμπτώματα κατάθλιψης αυτά που περιγράφονται σε αυτές τις περιπτώσεις; Τι είναι τελικά η κλινική κατάθλιψη και πώς μπορεί κανείς να διακρίνει ότι πάσχει από αυτήν;

Φυσιολογικές συναισθηματικές διακυμάνσεις
Είναι γεγονός ότι η συναισθηματική διάθεση του ανθρώπου μπορεί να μεταβάλλεται από ώρα σε ώρα, από μέρα σε μέρα. Κάποιες μέρες η διάθεση μπορεί να είναι ιδιαίτερα θλιμμένη, να νιώθει κανείς απογοήτευση, απαισιοδοξία και, προπαντός κούραση, ψυχική και σωματική. Συχνά, ένα συγκεκριμένο γεγονός προκαλεί την εκδήλωση αυτών των συναισθημάτων, όπως ένας δυσάρεστος καβγάς με τους γονείς ή το σύντροφό μας, μια δυσκολία με τα παιδιά, μια επαγγελματική συνάντηση που δημιουργεί ιδιαίτερο άγχος κλπ. Όμως η καλή διάθεση επανέρχεται με το πέρας των εντάσεων αυτών, ή με αφορμή απλά και απρόσμενα ερεθίσματα, όπως ένα τηλέφωνο από μια φίλη, μια πρόσκληση για μια κοινωνική εκδήλωση, μια θετική εξέλιξη στο χώρο εργασίας και… το κέφι ξαναχτυπά χαρμόσυνα το κατώφλι της ψυχικής μας διάθεσης!

Άλλες φορές η βελτίωση αυτή δεν επέρχεται τόσο εύκολα. Οι μέρες περνούν και η ακεφιά παραμένει, οι μέρες φαίνονται «γκρίζες», τα βάζει κανείς με τον εαυτό του, αμφισβητεί τα πάντα στη ζωή. Παρ’ όλα αυτά, οι διακυμάνσεις αυτές, ανεξάρτητα από τη διάρκεια ή την έντασή τους, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχικής ζωής και, όσο και αν φαίνεται παράξενο, ισορροπίας. Η συναισθηματική κατάσταση του ανθρώπου δεν αποτελεί μια ευθεία πορεία που προχωρά πάντα με τον ίδιο ευχάριστο τρόπο. Η χαρά εναλλάσσεται με τη λύπη, η ευφορία με την κατήφεια, διατηρώντας έτσι ένα χαρακτηριστικό για κάθε άνθρωπο συναισθηματικό επίπεδο.

Η κλινική κατάθλιψη
Υπάρχουν όμως στιγμές που τα συναισθήματα γίνονται οδυνηρά και αφόρητα. Μοιάζει σαν τίποτα να μην μπορεί να αναστρέψει τη συναισθηματική διάθεση και επικρατεί μια κατάσταση ψυχικής ακινησίας, παγώματος, συναισθηματικής αγκύλωσης. Αυτή η κατάσταση της αγκύλωσης αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της κλινικής κατάθλιψης. Τα συναισθήματα που προαναφέρθηκαν, ο φόβος, η θλίψη, ο θυμός, οι ενοχές, ενυπάρχουν, αλλά το κυριότερο χαρακτηριστικό της κλινικής κατάθλιψης είναι ακριβώς αυτή η αίσθηση του συναισθηματικού κενού και της «παγωμάρας» που επικρατεί. Ο πάσχων νιώθει ανήμπορος να αντιδράσει ή να ελέγξει τα συναισθήματά του, σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα καθίσταται δύσκολη η επιτέλεση ακόμη και καθημερινών ή συνηθισμένων δραστηριοτήτων, επαγγελματικών, οικιακών, ακόμη και προσωπικής υγιεινής.

Το άτομο αισθάνεται ψυχικά «άδειο» αλλά, παράλληλα, επικρατεί και μια πληθώρα αλληλοσυγκρουόμενων σκέψεων στο μυαλό του. Νιώθει διαρκώς κουρασμένο, διανοητικά και σωματικά, και ταυτόχρονα, ανήσυχο, σαν σε μια διαρκή ένταση. Δυσκολεύεται να έχει ξεκάθαρες και ολοκληρωμένες σκέψεις, να συγκεντρωθεί ή να συγκρατήσει κάτι στη μνήμη του, να πάρει αποφάσεις ακόμη και για απλά ζητήματα. Απλές, καθημερινές δραστηριότητες φαντάζουν δυσανάλογα δύσκολες, σχεδόν ακατόρθωτες. Παράλληλα, εκδηλώνονται απότομες αλλαγές σωματικού βάρους, καθώς μεσολαβεί υπέρμετρη λήψη τροφής ή ακριβώς το αντίθετο. Παρατηρούνται διαταραχές στον ύπνο, μάλιστα οι πρωινές ώρες αποτελούν το πιο δύσκολο κομμάτι της ημέρας και, καθώς οι ώρες περνούν, φτάνοντας προς το βράδυ, η ένταση και ο φόβος συχνά απαλύνονται και το άτομο νιώθει σχεδόν καλά και ήρεμο.

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της κατάθλιψης αποτελούν και οι σωματικές ενοχλήσεις, όπως είναι οι πόνοι στη μέση, την πλάτη, την κοιλιά, οι πονοκέφαλοι, οι ημικρανίες, οι ενοχλήσεις στην καρδιά, οι στομαχικές διαταραχές. Η αίσθηση γενικής αδυναμίας είναι ιδιαίτερα εμφανής, συχνά, μάλιστα, το σώμα περιγράφεται ως ιδιαίτερα δύσκαμπτο, «βαρύ σαν μολύβι». Παρατηρείται μεταβολή και σε άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα, όπως αλλαγή στην αντίληψη των γεύσεων, των χρωμάτων, ή ακόμη και της αντίληψης του χρόνου, οι ώρες μοιάζουν να περνούν πιο δύσκολα, ο χρόνος επιβραδύνεται. Τέλος, μπορεί να σημειώνεται σημαντική μείωση ή απώλεια της σεξουαλικής επιθυμίας.

Αναζήτηση ψυχοθεραπευτικής βοήθειας
Η κατάθλιψη αποτελεί μια από τις πιο συχνά εμφανιζόμενες ψυχικές διαταραχές. Βιβλιογραφικά σημειώνεται ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν εν δυνάμει να εκδηλώσουν, σε κάποια δύσκολη στιγμή της ζωής τους, κατάθλιψη, ιδιαίτερα μετά από ένα τραυματικό γεγονός, όπως είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ένα πρόβλημα υγείας, μια δυσάρεστη επαγγελματική εξέλιξη, ένα διαζύγιο. Παράλληλα, θα πρέπει να τονιστεί ότι σημαντικός αριθμός ατόμων που πάσχουν από κατάθλιψη δεν λαμβάνει τη διάγνωση της κατάθλιψης, καθώς πολλά από τα συμπτώματα αυτής εκτιμώνται λανθασμένα ως σωματικές ή άλλες ενοχλήσεις.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το άτομο που νιώθει ότι πάσχει από τα εν λόγω συμπτώματα να αναζητήσει ψυχοθεραπευτική βοήθεια και υποστήριξη. Η θεραπεία της κατάθλιψης έχει μελετηθεί ιδιαίτερα σε ερευνητικό επίπεδο και είναι αποτελεσματική. Αυτό που απουσιάζει συνήθως είναι το κίνητρο του ασθενή να αναζητήσει βοήθεια αλλά και να πιστέψει ο ίδιος ότι «αξίζει» μια καλύτερη ζωή. Η διαπίστωση αυτή αποτελεί ένα πρώτο ουσιαστικό βήμα προς βελτίωση και θεραπεία της κατάθλιψης. Αρκεί ο ίδιος να το διεκδικήσει!