Είναι γεγονός ότι δεν αποτελούν πλέον ταμπού και στην Ελλάδα οι περιπτώσεις ζευγαριών που χωρίζουν επειδή ο σύζυγος αποκάλυψε στη σύντροφό του ότι είναι ομοφυλόφιλος ή ότι ζει μια παράλληλη ζωή έχοντας ουσιαστικά σεξουαλικές επαφές εκτός γάμου με άτομα του ίδιου φύλου. Οι περιπτώσεις αυτές βέβαια πάντα μας ξενίζουν κυρίως γιατί δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τους λόγους που μπορεί να οδηγήσουν έναν άντρα (και τη σύντροφό του φυσικά) σε μια τόσο δύσκολη ψυχική κατάσταση που αποφέρει, κυρίως, ένταση και δυσαρμονία.

Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να γνωρίσουμε περισσότερο αυτούς τους άντρες, τα χαρακτηριστικά τους και τους λόγους που τους οδήγησαν σε γάμο με ένα άτομο του αντίθετου φύλου. Ποιες είναι οι πεποιθήσεις τους, οι αξίες τους, οι συμπεριφορές τους, τα παιδικά τους βιώματα αλλά και οι πρώιμες εμπειρίες τους; Πώς μεγάλωσαν αλλά και πώς οδηγήθηκαν σε ετεροφυλόφιλους γάμους και, σε πολλές περιπτώσεις, σε απόκτηση παιδιών; Πώς φτάνουν στη συνειδητοποίηση αλλά και στην «αποκάλυψη» του μυστικού τους και με ποιους τρόπους «αποχωρούν» (εάν αποχωρήσουν) από το γάμο; Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το παρόν άρθρο εστιάζει στις περιπτώσεις των ομοφυλόφιλων αντρών χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και αντίστοιχες περιπτώσεις γυναικών που συνειδητοποιούν και αποκαλύπτουν την ομοφυλοφιλία τους ενώ είναι παντρεμένες.

Ο Higgins (2002) (1), στο πολύ ενδιαφέρον άρθρο του «Gay Men from Heterosexual Marriages: Attitudes, Behaviors, Childhood Experiences and Reasons for Marriage», κάνει μια ενδιαφέρουσα εισαγωγή με την απλή διαπίστωση που προκύπτει από τη μελέτη της βιβλιογραφίας ότι, δηλαδή, η σημαντική πλειοψηφία αυτών των αντρών παντρεύονται με ένα άτομο του αντίθετου φύλου γιατί «αυτό τους φαίνεται φυσικό αλλά και για την απόκτηση παιδιών και οικογένειας». Παράλληλα, σε πολλές περιπτώσεις, οι γάμοι αυτοί έχουν πραγματοποιηθεί σε νεαρή ηλικία κατά την οποία ο άντρας δεν έχει ακόμη πολλές εμπειρίες ζωής ή το χρονικό περιθώριο να ωριμάσει και να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του και τη σεξουαλικότητά του. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, κατά την περίοδο απόφασης και τέλεσης του γάμου, «δεν τους έκανε και κάποια διαφορά…», με άλλα λόγια αποτελούσε ένα απλό και σύνηθες γεγονός, κοινωνικό κυρίως, που δεν διακινούσε ιδιαίτερα άγχη και ερωτηματικά. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, επειδή οι συνθήκες της εποχής δεν δικαιολογούν, ιδιαίτερα στην περίπτωση των αντρών, μια τέτοια πίεση για επιτέλεση γάμου, είναι φανερό ότι ένα βασικό κίνητρο για την απόφαση του γάμου θα έχουν αποτελέσει και οι έντονες ομοφοβικές τάσεις αυτών των αντρών. Ένας γάμος μπορεί εύκολα να «κρύψει» αυτούς τους φόβους και, παράλληλα, να καθησυχάσει τους ίδιους από τα ομοφυλοφιλικά άγχη που δεν είναι ακόμη έτοιμοι να αποδεχτούν και να φέρουν στην πραγματική τους ζωή. Ο γάμος, σε αυτές τις περιπτώσεις, έχει αποτελέσει ουσιαστικά μια ψυχική άμυνα από την πλευρά του ομοφυλόφιλου άντρα που νιώθει έντονο άγχος και πανικό στην πιθανότητα ομοφυλοφιλίας και «αρνείται» παίρνοντας μια πίστωση χρόνου μέσα από το γάμο.

Κοινωνικά/ οικογενειακά κριτήρια
Παράλληλα, σε όλες τις περιπτώσεις δεν μπορούμε να παραλείψουμε και άλλα κοινωνικά κριτήρια που πάντα υφίστανται, όπως είναι, για παράδειγμα, η «προσδοκία» του γάμου από την οικογένεια και τον κοινωνικό περίγυρο, η ανάγκη αποδοχής μέσα από αυτόν κοκ. Οι κοινωνικές απαιτήσεις αποτελούν για πολλούς ανθρώπους ένα ισχυρό «πρέπει» στο οποίο δεν μπορούν να αντισταθούν και «θυσιάζουν» τις επιθυμίες τους προς χάριν της κοινωνικής συνθήκης και αποδοχής. Πολλοί ομοφυλόφιλοι άντρες που μπαίνουν σε ετεροφυλόφιλους γάμους προέρχονται και από ένα συντηρητικό οικογενειακό περιβάλλον, με έντονες ομοφοβικές τάσεις, σε ορισμένες περιπτώσεις και έντονες θρησκευτικές πεποιθήσεις. Οι γονείς σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν υπάρξει ιδιαίτερα αυστηροί ή τιμωρητικοί με τα παιδιά τους μη αποδεχόμενοι την αντίρρηση και τη διαφορετικότητα.

Τέλος, αναφέρονται και άλλοι κοινωνικοί και προσωπικοί παράγοντες που σχετίζονται με τους ετεροφυλόφιλους γάμους από ομοφυλόφιλους άντρες (2): η καταγωγή και η ανατροφή σε μικρότερη πόλη ή επαρχία, η έλλειψη πίστης στην ανθρώπινη φύση και την αποδοχή της ομοφυλοφιλίας, η μη εναντίωση / αντίρρηση στην οικογένεια και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, η εμπειρία κοινωνικής τιμωρητικής αντίδρασης και, τέλος, η ενεργή σεξουαλική ζωή σε ετεροφυλόφιλες σχέσεις και τα επακόλουθα αισθήματα ντροπής, άγχους και ενοχής όσον αφορά την ομοφυλοφιλική έκφραση και συμπεριφορά.

Η άποψη για την ομοφυλοφιλία (πριν & μετά το γάμο)
Ο Ross (3) τονίζει ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο σχετικά με ένα κενό που υπάρχει στη βιβλιογραφία όσον αφορά τις απόψεις των ίδιων των αντρών σχετικά με την ομοφυλοφιλία κατά την περίοδο τέλεσης του γάμου και κατά τη στιγμή που αποφασίζουν να αποχωρήσουν από αυτόν. Εάν, όπως προαναφέρθηκε, ένας σημαντικός λόγος που ένας ομοφυλόφιλος άντρας επιλέγει να παντρευτεί με άτομο του αντίθετου φύλου είναι η έντονη εσωτερικευμένη ομοφοβία τότε, αναμένεται, τουλάχιστον κατά την περίοδο τέλεσης του γάμου, να έχει και ο ίδιος αρνητική άποψη και στάση για την ομοφυλοφιλία και τους ομοφυλόφιλους γενικότερα. Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με την έντονη τάση αυτοκριτικής και μη αποδοχής του εαυτού που οι ίδιοι βιώνουν μπορεί πολλές φορές να τους οδηγήσει σε μια έντονη και επιτηδευμένη προσπάθεια προβολής ενός «ετεροφυλόφιλου life style» και τη διατήρηση μιας εικόνας «φυσιολογικότητας», κυρίως μέσα από τις συνήθειες του γάμου και τη συμβίωση με μια γυναίκα. Όπως αναφέρεται, η ίδια αρνητική άποψη για τους ομοφυλόφιλους και την ομοφυλοφιλία διατηρείται καθόλη τη διάρκεια του γάμου αλλά αλλάζει ουσιαστικά τη στιγμή που οι ίδιοι αποφασίζουν να αποχωρήσουν από αυτόν.

Προσωπικά χαρακτηριστικά & εμπειρίες της παιδικής ηλικίας
Όπως σημειώνεται, δεν υπάρχουν σημαντικά δεδομένα στη βιβλιογραφία που να σχετίζονται με αυτό τον πληθυσμό (τους ομοφυλόφιλους άντρες σε ετεροφυλόφιλους γάμους), όπως είναι, για παράδειγμα, τα χαρακτηριστικά και οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, μια πιθανή δυσλειτουργικότητα της οικογένειας προέλευσης, η πιθανότητα κακοποίησης ή αμέλειας κατά την παιδική ηλικία κ.ά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αναφέρονται ομοφυλοφιλικές εμπειρίες, κυρίως κατά την εφηβική ηλικία, οι οποίες είτε φόβισαν τους ίδιους πάρα πολύ είτε έγιναν αντιληπτές από το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον και έτυχαν δριμείας κριτικής και απαγόρευσης. Είναι σημαντικό να κατανοήσει κανείς πόσο τρομακτικό μπορεί να είναι για έναν έφηβο που αναπτύσσεται και ωριμάζει ψυχικά και σωματικά να νιώσει ότι τον κυριεύει κάτι «απαγορευμένο» ή «μη φυσιολογικό», κυρίως όταν δεν γνωρίζει τρόπους με τους οποίους μπορεί να το διαχειριστεί. Ο φόβος και το άγχος που προκύπτουν είναι ισχυρά και αρκετά για να τον οδηγήσουν στην απώθηση κάθε ομοφυλοφιλικής παρόρμησης, συχνά με ιδιαίτερα σπασμωδικούς και αδέξιους τρόπους.

Ο γάμος
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ένας άντρας που μεγαλώνει βιώνοντας, έστω και σε ασυνείδητο επίπεδο, την έλξη προς το ίδιο φύλο και την ενδοψυχική σύγκρουση που γεννάται μέσα από αυτή τη δυναμική, χρησιμοποιεί ισχυρούς αμυντικούς μηχανισμούς προκειμένου να απωθήσει τις πραγματικές του επιθυμίες και να παρουσιάσει προς το εξωτερικό περιβάλλον κάτι που δεν είναι. Στα πλαίσια ενός ετεροφυλόφιλου γάμου, οι ρόλοι τους οποίους ο ίδιος καλείται να παίξει αποτελούν μια σπατάλη ψυχικής ενέργειας που του αποφέρει αν μη τι άλλο ψυχική και σωματική «ακαμψία» καθώς ούτε και ο ίδιος δεν πρέπει να γνωρίζει τι νιώθει! Ουσιαστικά πρέπει πάντα να κρύβεται κι από τον ίδιο του τον εαυτό, να «δείχνει» ότι όλα είναι φυσιολογικά και, κυρίως, να αποφεύγει την ομοφυλοφιλία που μπορεί «να καταστρέψει» όλα όσα έχει χτίσει με τόσο κόπο!

Ο Miller (1987) (4) περιγράφει χαρακτηριστικά ότι οι άντρες που έλκονται από το ίδιο φύλο και είναι (ή ήταν) σε γάμους με γυναίκες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα, κυρίως σε πέντε τομείς: Στη σχέση με τον εαυτό τους, με τη γυναίκα τους, με τα παιδιά τους, με τον «κόσμο των ετεροφυλόφιλων» και, τέλος, με τον «κόσμο των ομοφυλόφιλων».

–Στη σχέση με τον εαυτό τους καλούνται να αντιμετωπίσουν θέματα σεξουαλικής ταυτότητας, απομόνωσης και εσωτερικευμένης ομοφοβίας (4).

–Στη σχέση με τη σύζυγό τους καλούνται να αντιμετωπίσουν θέματα, όπως είναι, για παράδειγμα, το να «πείσουν» ότι είναι ετεροφυλόφιλοι, την άρνηση (σε ψυχικό επίπεδο) της έλξης που βιώνουν για το ίδιο φύλο και των συμπεριφορών που προκύπτουν από αυτήν, τις αντιδράσεις της συντρόφου που «βλέπει» αλλά δεν θέλει να αποδεχτεί την πραγματικότητα, την προσπάθεια στήριξης και διαφύλαξης του γάμου μέσω της «ενδιάμεσης λύσης» της αμφισεξουαλικότητας (bisexuality), την αποχή από σεξουαλικές επαφές με ομοφυλόφιλους για μήνες ή και χρόνια, τον επανακαθορισμό του γάμου με τη συνειδητοποίηση της ομοφυλοφιλίας και, βέβαια, τη διαδικασία πένθους εάν αποφασίσουν να εκφραστούν και να αποχωρήσουν (4).

–Στις περιπτώσεις που έχουν αποκτήσει παιδιά καλούνται να αποφασίσουν εάν είναι η κατάλληλη στιγμή (timing) αλλά και ηλικία των παιδιών για να τους μιλήσουν σχετικά με την ομοφυλόφιλη ταυτότητά τους, να αντιμετωπίσουν τις αντιδράσεις τους αλλά και να καλλιεργήσουν ένα κλίμα επικοινωνίας, συνεννόησης και ανταλλαγής απόψεων μέσα από τα νέα αυτά δεδομένα (4).

–Στον τομέα της σχέσης τους με τον «κόσμο των ετεροφυλόφιλων» έχουν φυσικά να αντιμετωπίσουν το αίσθημα ματαίωσης των άλλων αλλά και την ανάγκη να τους δώσουν χρόνο για να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της αποκάλυψής τους. Δεν φαίνεται να είναι όλοι έτοιμοι από την πρώτη στιγμή να αποδεχτούν τα νέα δεδομένα… Και οι ίδιοι χρειάζεται να έχουν ψυχική αντοχή για να το αντέξουν αυτό και να χαρίσουν χρόνο σε ανθρώπους που αρχικά θα νιώσουν την ανάγκη να απομακρυνθούν και να επανέλθουν αργότερα έχοντας επεξεργαστεί τα νέα δεδομένα με έναν διαφορετικό τρόπο (4) .

-Τέλος, στον τομέα της σχέσης τους με τον «κόσμο των ομοφυλόφιλων», έχουν να αντιμετωπίσουν μια εσωτερική σύγκρουση «προσέγγισης-αποφυγής» με διάφορα στερεότυπα και δυσκολίες που προκύπτουν προκειμένου να «εισαχθούν», να συστηθούν αλλά και να προσαρμοστούν στην κουλτούρα των ομοφυλόφιλων. Οι δυσκολίες αυτές βέβαια οφείλονται στην καθυστέρηση εισαγωγής τους σεαυτή την “ομάδα”, στην ανάγκη να μάθουν νέες κοινωνικές δεξιότητες, να συμφιλιωθούν με τις προσδοκίες και τις φαντασιώσεις του παρελθόντος αλλά και της πραγματικότητας και, φυσικά, να βιώσουν μια αρμονική ένωση και σύμπραξη των ρόλων που προκύπτουν (4).

Είναι σημαντικό να τονιστεί για μια ακόμη φορά ότι σε πολλές περιπτώσεις «ο φόβος του άγνωστου» και, κυρίως, ο φόβος για τον διαφορετικό «κόσμο των ομοφυλόφιλων» και τους κώδικες με τους οποίους λειτουργεί, οδηγεί πολλούς άντρες στο άγχος και την άρνηση της συνειδητοποίησης της ομοφυλόφιλης φύσης τους. Είναι, επομένως, βασικό να μπορέσουν οι ίδιοι να συγκροτήσουν μια υγιή και ισορροπημένη «νέα» ταυτότητα που έχει απουσιάσει σε όλα τα προηγούμενα χρόνια της ζωής τους.

Η έξοδος
Οι γνωσιακές θεωρίες κοινωνικής συμπεριφοράς (Cognitive theories of social behaviour) παρέχουν ένα χρήσιμο θεωρητικό υπόβαθρο σχετικά με τους λόγους που οδηγούν τους ομοφυλόφιλους άντρες να παντρευτούν αλλά και για τα δεδομένα που αναφέρονται σε πολλές περιπτώσεις, ότι δηλαδή τα άτομα αυτά «είναι πολύ πιθανό να είναι δυστυχισμένα, κατάφορτα με προβλήματα και οδηγούνται τελικά σε κλονισμό ή κατάρρευση» (5). Μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε ότι κάθε άνθρωπος που δεν μπορεί να είναι ελεύθερος και δημιουργικός με την ερωτική φύση του μοιάζει να ζει «μια ζωή χωρίς ζωή» ουσιαστικά, καθώς νιώθει ότι δεν μπορεί να απολαύσει, να ανοιχτεί, να αφεθεί, να φανταστεί… Όπως προαναφέρθηκε, σε πολλές περιπτώσεις ούτε και ο ίδιος συνειδητοποιεί πόσο εγκλωβισμένος αλλά και «νεκρωμένος» νιώθει και στο σημείο αυτό μπορεί να εκκινήσει και η εκδήλωση ψυχικών συμπτωμάτων ως μηνύματα προειδοποίησης της δυσαρμονίας που υφίσταται.

Η θεωρία της γνωσιακής συνοχής/ συνέπειας (cognitive consistency theory) αναφέρει ότι γνωσιακή δυσαρμονία/ ασυνέπεια προκύπτει όταν η συμπεριφορά του ατόμου δεν συμπίπτει με τις πεποιθήσεις του, ιδιαίτερα, μάλιστα, όταν δεν υφίσταται και επαρκής εξωτερική αιτιολόγηση γι’ αυτή, η συμπεριφορά του αποτελεί ελεύθερη επιλογή του ίδιου, είναι αναστρέψιμη και έχει και σημαντικές συνέπειες στους άλλους γύρω του. Όταν η γνωσιακή δυσαρμονία/ ασυνέπεια ενταθεί, τότε το πιο πιθανό είναι να προκύψει μια αλλαγή στις πεποιθήσεις και τη συμπεριφορά του ατόμου.

Όπως αναφέρεται, αρχικά και κατά τα πρώτα χρόνια του γάμου η δυσαρμονία που χαρακτηρίζει τη ζωή του ομοφυλόφιλου άντρα που επιθυμεί ερωτικά τη συνεύρεση με άτομα του ίδιου φύλου αλλά είναι παντρεμένος με μια γυναίκα καλύπτεται και ισορροπεί με την υιοθέτηση πεποιθήσεων και συμπεριφορών που είναι σύμφωνες με κοινωνικά αποδεκτές δημόσιες συμπεριφορές (για παράδειγμα, την επιτέλεση ενός γάμου, την υποστήριξη ενός «ετεροφυλόφιλου life style» κ.ά.). «Προκειμένου να διατηρήσουν ένα επίπεδο γνωσιακής συνέπειας αυτοί οι άντρες εκλογικεύουν με διάφορους τρόπους, κυρίως με την τόσο μεγάλη επένδυσή τους στη διατήρηση μιας σχέσης που δεν συμφωνεί με τις ερωτικές τους επιθυμίες. Για παράδειγμα, οι ίδιοι μπορεί να πιστεύουν ότι η ομοφυλοφιλία είναι λάθος, ότι οι ομοφυλόφιλες σχέσεις είναι πάντα καταδικασμένες σε αποτυχία ή ότι θα πρέπει να είναι αμφισεξουαλικοί (bisexual) και όχι γκέι επειδή επέλεξαν να παντρευτούν με τη δική τους θέληση («Κανείς δεν με ανάγκασε – έτσι, ο λόγος που επέλεξα να την παντρευτώ είναι επειδή νιώθω έλξη γι’ αυτήν»)» (1).

Η γνωσιακή ασυνέπεια όμως εντείνεται και κορυφώνεται ουσιαστικά όταν αρχίζουν οι σεξουαλικές επαφές με άτομα του ίδιου φύλου και προκύπτουν αλλαγές στη σεξουαλική τους συμπεριφορά. Αφού έχουν καταπιέσει με επιτυχία τις ερωτικές τους επιθυμίες για άντρες για μήνες ή και χρόνια αφού έχουν παντρευτεί, οι παντρεμένοι ομοφυλόφιλοι άντρες αναζητούν όλο και πιο συχνά τη σεξουαλική επαφή με άλλους άντρες. Σύμφωνα με τον Bozett (1987) (6), οι παντρεμένοι ομοφυλόφιλοι άντρες καταφέρνουν να φτάσουν στη γνωσιακή συνέπεια μέσα από α. την ταύτιση και τη συμμετοχή στον κόσμο των ομοφυλόφιλων και β. την αποκάλυψη της ομοφυλόφιλης ταυτότητάς τους στους άλλους. Το γεγονός αυτό συνήθως οδηγεί στη διάλυση της σχέσης του γάμου ή σε έναν επανακαθορισμό της σχέσης αυτής, όπως είναι, για παράδειγμα, η κατά το δυνατόν υιοθέτηση μιας «ανοιχτής σχέσης» (1).

Βιβλιογραφία

(1). Daryl J. Higgins (2002). Gay Men from Heterosexual Marriages: Attitudes, Behaviors, Childhood Experiences, and Reasons for Marriage. Journal of Homosexuality, Vol. 42(4) 2002.

(2). Eli Coleman (1982). Bisexual and Gay Men in Heterosexual Marriage: Conflicts and Resolutions in Therapy. Journal of Homosexuality, 7:2-3, 93-103.

(3). Ross, M.W. (1983). The married homosexual man: A psychological study. London: Routledge & Kegan Paul.

(4). Miller B. (1987). Counselling gay husbands and fathers. In F.W. Bozett (Ed.), Gay and lesbian parents (pp. 175-187), New York: Praeger.

(5). Latham J.D. & White G.D. (1978). Coping with homosexual expression within heterosexual marriages: Five case studies. Journal of Sex and Marital Therapy, 4, 198-212.

(6). Bozett F.W. (1987). Gay fathers. In F.W. Bozett (Ed.), Gay and lesbian parents (pp. 3-22). NY: Praeger.

(7). Amity Pierce Buxton (2011). Reflections on Bisexuality Through the Prism of Mixed-Orientation Marriages, Journal of Bisexuality, 11:525-544.

(8). Jennifer A. Vencill & Sarah J. Wiljamaa (2016). From MOM to MORE: Emerging Research on Mixed Orientation Relationships. Current Sexual Health Reports, 8:206-212.

(9). Mark A. Yarhouse, Lisa M. Pawlowski & Erica S.N. Tan (2003). Intact Marriages in Which One Partner Dis-identifies with Experiences of Same-Sex Attraction. The American Journal of Family Therapy, 31:375-394, 2003.

(10). Samantha L. Tornello & Charlotte J. Patterson (2012). Gay Fathers in Mixed-Orientation Relationships: Experiences of Those Who Stay in Their Marriages and of Those Who Leave. Journal of GLBT Family Studies, 8:85-98.

(11). Lisa B. Schwartz (2012). Mixed-Orientation Marriages: Coming Out, Staying Together. Journal of GLBT Family Studies, 8:121-136.

(12) Michael W. Ross (1989). Married Homosexual Men: Prevalence and Background. Marriage & Family Review, 14: 3-4, 335-57.

(13). Michael W. Ross (1979). Heterosexual marriage of homosexual males: Some associated factors. Journal of Sex & Marital Therapy, 5 (2), 142-151.

(14). Barbara Couden Hernandez, Naomi J. Schwenke, and Colwick M. Wilson (2011). Spouses in Mixed Orientation Marriages: A 20-year review of empirical studies. Journal of Marital and Family Therapy, Vol. 37, No. 3, 307-318.

(15). Jennifer A. Vencill & Sarah J. Wiljamaa (2016). From MOM to MORE: Emerging Research on Mixed Orientation Relationships, Current Sexual Health Reports, 8:206-212.