Οι ημέρες των γιορτών πλησιάζουν και μαζί με αυτές και η εθιμοτυπική συνήθεια της ανταλλαγής δώρων με συγγενείς, φίλους και γνωστούς. Πιο πολύ από όλους τα παιδιά περιμένουν με ανυπομονησία τα Χριστούγεννα και τα δώρα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της μεγάλης γιορτής και της χαράς που την συνοδεύει. Γράφουν γράμμα στον Άγιο Βασίλη για τα παιχνίδια που θέλουν να τους φέρει, κοιτούν με ανυπομονησία στις βιτρίνες των καταστημάτων και απαντούν με δέος σε ερωτήματα θείων, νονών και άλλων συγγενών για τα δώρα που θέλουν να τους χαρίσουν τα Χριστούγεννα. Ο ενθουσιασμός και η έννοια της αναμονής αποτελούν κύρια συναισθήματά τους και νιώθουν έντονα, σαν όλα να «ξεσηκώνονται» γύρω τους, και σαν οι ώρες του παιχνιδιού να αυξάνονται και να γίνονται περισσότερες.

Συχνά, όμως, κάτι γίνεται και η «μαγική» αυτή ατμόσφαιρα και η συμβολική σημασία των χριστουγεννιάτικων δώρων δεν διατηρείται και χάνεται στην πορεία της. Έτσι, το νόημα και η ουσία της συμβολικής χειρονομίας της ανταλλαγής δώρων αποκτούν διαφορετική χροιά και το δώρο, και η εορταστική ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων επίσης, χάνουν την πνευματική τους διάσταση. Τι μπορεί να συμβαίνει αλήθεια;

Είναι κάτι «μαγικό», ένα παραμύθι!
Αυτό που ίσως δεν μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε είναι ότι τα παιδιά, τα Χριστούγεννα, περιμένουν ουσιαστικά την αναβίωση ενός παραμυθιού, μπαίνουν σε κάτι μαγικό το οποίο εμείς μπορεί πια να έχουμε ξεχάσει ή να μην είμαστε πλέον σε θέση να αντιληφθούμε. Ο στολισμός του δέντρου, τα κάλαντα, ο στολισμός των δρόμων, τα παραμύθια που έχουν ακούσει ή διαβάσει και μιλούν για χιονισμένα τοπία, ελάφια, έλκηθρα, ο ερχομός του πολυαγαπημένου Αι-Βασίλη με το σάκο με τα δώρα και η κάθοδός του από την καμινάδα του σπιτιού, είναι μόνο λίγα από τα στοιχεία της παραμυθένιας αυτής ατμόσφαιρας. Για τα παιδιά έχει μεγαλύτερη σημασία η διατήρηση αυτής της ατμόσφαιρας και η απολαβή χαράς μέσα από αυτή και όχι η απόκτηση ενός συγκεκριμένου τύπου δώρου. Εκείνα θέλουν κυρίως να μπουν και να απολαύσουν χαρούμενα το ωραίο αυτό παραμύθι…

Η απόκτηση υλικών αγαθών
Η τάση κάλυψης των συναισθηματικών κενών με την απόκτηση υλικών αγαθών μας κάνει συχνά να πιστεύουμε ότι η έμφαση στα πολλά δώρα ή στα ακριβά δώρα θα προσφέρει μεγαλύτερη ικανοποίηση. Παρασυρόμαστε να πιστεύουμε ότι με αυτό τον τρόπο θα καταλάβουμε και θα νιώσουμε διαφορετικά αυτά τα Χριστούγεννα. Έτσι, οδηγούμαστε και στην αγορά κάτι ακριβού για τα παιδιά, ή σε αγορά ποσότητας παιχνιδιών θεωρώντας ότι έτσι τους δίνουμε μεγαλύτερη αξία, περισσότερη προσοχή ή ότι τους προσφέρουμε κάτι καλύτερο.

Τα οικονομικά προβλήματα
Και στις φετινές γιορτές όμως πολλές οικογένειες αντιμετωπίζουν σημαντικές οικονομικές δυσκολίες και η «μάσκα» του καταναλωτισμού δεν μπορεί να «κρύψει» εύκολα τα προβλήματα. Η στενοχώρια και η αγωνία κυριαρχούν για κάθε μητέρα ή πατέρα που δεν μπορεί να προσφέρει στην οικογένειά του αυτά που επιθυμεί και νιώθει ότι στερείται εξαιτίας της έλλειψης χρημάτων. Όπως όμως προαναφέρθηκε, η ουσία των εορτών για τα παιδιά εστιάζεται σε άλλους σημαντικούς παράγοντες οι οποίοι δεν απαιτούν σημαντικά έξοδα για να καλυφθούν. Τα Χριστούγεννα μπορούν να είναι δημιουργικά για τα παιδιά χωρίς φοβερά έξοδα. Η θλίψη εδώ έχει να κάνει περισσότερο με την απογοήτευση, και δικαιολογημένη, των γονιών για την εξέλιξη της οικονομικής κατάστασης και το αδιέξοδο που οι ίδιοι βιώνουν.

Η αξία των χρημάτων
Τέτοιες δυσκολίες μπορεί επίσης να αποτελούν και μια ευκαιρία για τους γονείς για να εισάγουν τα παιδιά τους στην έννοια των χρημάτων, της αξίας τους, της διαχείρισης, της κατανάλωσης και της αποταμίευσης. Μπορούν να εξηγήσουν στο παιδί ότι φέτος μπορεί να έχει ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό για την αγορά παιχνιδιών, το οποίο δεν μπορεί να ξεπεραστεί και αν θέλει κάτι περισσότερο θα πρέπει να χειριστεί κατάλληλα το χαρτζιλίκι του για να αγοράσει κάτι ακριβότερο. Θα διαπιστώσουν ίσως με έκπληξη ότι μια τέτοια διαδικασία εξάπτει τη φαντασία των παιδιών, τα εμπλέκει σε νέους ρόλους στους οποίους θέλουν να εμπλακούν και να πειραματιστούν και δεν τους αφήνει αίσθηση στέρησης ή απογοήτευσης. Παράλληλα, τους διδάσκει ότι η διαδικασία της απολαβής αλλά και της προσφοράς δώρων απαιτεί σκέψη και η ικανοποίηση των επιθυμιών κόπο και προσωπική προσπάθεια.

Να παίξουμε μαζί!
Το πιο σημαντικό βέβαια που θέλουν τα παιδιά είναι να αφιερώσουμε χρόνο για να παίξουμε μαζί και, κυρίως, να μπούμε κι εμείς στο μαγικό παραμύθι που θέλουν να ζήσουν τα Χριστούγεννα! Όλοι έχουμε παρατηρήσει με πόση ανυπομονησία περιμένουν πάντα τον ενήλικα που παίξει μαζί τους, που μπαίνει στο δωμάτιό τους για να δει τα παιχνίδια τους και παίζει μαζί τους.
Αυτή τη χρονιά λοιπόν μπορούμε να χαρίσουμε ένα διαφορετικό δώρο στα παιδιά: να μην τους το δώσουμε απλά, αλλά να παίξουμε μαζί με το δώρο που τους χαρίζουμε. Να αφιερώσουμε χρόνο για να το ανοίξουμε μαζί, να το στήσουμε ή να το ξεστήσουμε, να το συναρμολογήσουμε, να παίξουμε και να διασκεδάσουμε μαζί. Η χαρά σε αυτό το «μοίρασμα» είναι πολύ μεγάλη και η χαρά των παιδιών τότε γίνεται πραγματικά τεράστια.

Και τα παιδιά χαρίζουν δώρα
Πολύ συχνά ρωτάμε τα παιδιά τι δώρα θέλουν, αλλά ξεχνάμε να τα ρωτήσουμε για τα δώρα που εκείνα θα χαρίσουν στους άλλους γιατί υποθέτουμε ότι αυτό δεν τα ενδιαφέρει ή ότι δεν τους αρέσει πολύ. Θα μπορούσαμε όμως να αρχίσουμε να συμπεριλαμβάνουμε και τα παιδιά στην αναζήτηση δώρων για αγαπημένα πρόσωπα και να τους εμφυσούμε την έννοια της αμοιβαιότητας. Να τα αφήσουμε να σκεφτούν σε ποιους θέλουν να χαρίσουν ένα δώρο, τι δώρο θέλουν να χαρίσουν, τι δώρο ταιριάζει σε καθένα, πώς θα το βρουν και πώς θα του το προσφέρουν. Βέβαια, δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι το παιδί θα ενθουσιαστεί από την πρώτη φορά όταν του ζητήσουμε να διαλέξει ένα δώρο για κάποιον άλλον. Η χαρά της προσφοράς προς τους άλλους αναπτύσσεται σταδιακά, καλλιεργείται και μαθαίνεται. Το παιδί όμως κολακεύεται από την αίσθηση ευθύνης που αναλαμβάνει και ικανοποιείται όταν νιώθει ότι η γνώμη του είναι σημαντική και μπορεί να προσφέρει με την άποψή του στους άλλους.

Η δημιουργική έκφραση
Τα Χριστούγεννα τις περισσότερες φορές προσφέρονται «έτοιμα» στα παιδιά, μη επιτρέποντάς τους την ελεύθερη και δημιουργική έκφραση: μια «έτοιμη» γιορτή στο σχολείο που την έχει σχεδιάσει η δασκάλα, ο στολισμός στο σπίτι ή στο σχολείο που τον έχουν σκεφτεί ή πραγματοποιήσει άλλοι, ένα ποίημα που θα το πουν απ’ έξω και πολλά άλλα. Σαν να μην θεωρείται σημαντικό αλλά και να μην «επιτρέπεται» στα παιδιά να παρέμβουν δημιουργικά και να δημιουργήσουν το χριστουγεννιάτικο τοπίο που εκείνα επιθυμούν.
Κατά τον ίδιο τρόπο, τα παιδιά δεν καλούνται ποτέ να ετοιμάσουν τα ίδια τα δώρα που θα χαρίσουν στους άλλους. Να βρουν τα υλικά γι’ αυτά τα δώρα, να αναζητήσουν ιδέες και να αφιερώσουν χρόνο για να τα δημιουργήσουν: μια κούκλα, ένα αστεράκι, μια φάτνη, έναν φιόγκο… Να αναζητήσουν στην ιδέα των Χριστουγέννων, που διεγείρει ως μαγικό παραμύθι τη φαντασία τους, ιδέες και δημιουργική έμπνευση για την κατασκευή των δώρων που θα χαρίσουν.

Τα παιχνίδια που χρειάζονται τα παιδιά
Τα παιδιά, την ώρα που παίζουν, δημιουργούν μια φανταστική πραγματικότητα που τους επιτρέπει να επεξεργάζονται με το δικό τους προσωπικό τρόπο τις καθημερινές εμπειρίες και τα ερεθίσματα που λαμβάνουν. Το παιχνίδι αποτελεί για αυτά μια μοναδική ευκαιρία για εξέλιξη και μάθηση καθώς μετατρέπει τα ερεθίσματα που εισπράττονται σε μια δική τους κατανοητή γλώσσα. Το παιχνίδι λοιπόν πρέπει να δραστηριοποιεί το παιδί και να το εμπλέκει σε αυτή τη διαδικασία, και όχι να είναι απλά εντυπωσιακό.

Γι’ αυτό και τα παιδιά συχνά παραμερίζουν ένα καινούργιο πολύπλοκο παιχνίδι ή ένα παιχνίδι που είναι μια πιστή αντιγραφή της πραγματικότητας σε κάθε του λεπτομέρεια προς χάρη ενός πιο απλού αντικειμένου που μπορεί όμως να εξάψει περισσότερο τη φαντασία τους και να τα εμπλέξει συναισθηματικά και δημιουργικά. Μπορεί να ασχοληθούν με τις ώρες με τα πιο απλά δώρα και αντικείμενα, όπως μια ξύλινη σφεντόνα, ένα μουσικό όργανο, ένα παράξενο και διαφορετικό αντικείμενο, ή οτιδήποτε άλλο ένας ενήλικας θα χαρακτήριζε ως άχρηστο, το οποίο όμως τα μαγεύει περισσότερο και πολλές φορές εις βάρος ενός πιο ακριβού ή εμπορικού παιχνιδιού.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα παιδιά μπορεί ν’ ανοίξουν με ενθουσιασμό τα πακέτα που βρίσκονται κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, αλλά πολύ σύντομα να παραμερίσουν το περιεχόμενό τους και να αφοσιωθούν σε κάτι μικρό που τους χάρισε κάποιος, ο οποίος μάλιστα κάθεται και τους το δείχνει, εξηγώντας τη χρήση και τη λειτουργία του, λέγοντάς τους ιστορίες που ταξιδεύουν στη σφαίρα της φαντασίας τους. Τα παιδιά αναγνωρίζουν την αξία του απλού δώρου που δίνει φτερά στη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους.

Αυτά τα Χριστούγεννα λοιπόν μπορούμε να προσπαθήσουμε να δούμε τα δώρα με μια άλλη ματιά, όχι μόνο ως κάτι ακριβό ή φθηνό, πολύ ή λίγο, ή ως απλά αντικείμενα που ανταλλάσσονται μεταξύ των ανθρώπων. Ας προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε τη δημιουργικότητά μας στη διαδικασία της ανταλλαγής των δώρων και αυτό είναι σίγουρο ότι θα εκτιμηθεί και θα εμπνεύσει ανάλογα και τα παιδιά γύρω μας. Εξάλλου, δεν έχει σημασία μόνο να έρθει ο Αι-Βασίλης στο σπίτι για να φέρει τα δώρα, αλλά να είμαστε κι εμείς εκεί όταν συμβεί αυτό και να τον βοηθήσουμε, μαζί με τα παιδιά, να κατέβει από το τζάκι την καμινάδα! Ας είμαστε εκεί και ας παίξουμε όλοι μαζί!