Πολλά γεγονότα της ζωής βιώνονται με άγχος, θλίψη, εκνευρισμό, θυμό. Όλοι οι άνθρωποι διανύουν περιόδους κατά τις οποίες νιώθουν δυσάρεστα, απαισιόδοξα. Οι δυσκολίες όμως κάποτε παρέρχονται και νιώθουν και πάλι καλύτερα, ευχάριστα, αισιόδοξα. Οι ρυθμοί της καθημερινότητας, οι αλλαγές, προσωπικές και κοινωνικές, θέτουν υψηλές απαιτήσεις προσαρμογής. Δεν μπορεί κανείς να είναι πάντοτε ψύχραιμος και ισορροπημένος. Πράγματι, υψηλό ποσοστό ατόμων βιώνει, για μία τουλάχιστον φορά στη ζωή του, ένα επώδυνο πρόβλημα ψυχικής υγείας.

Στα πλαίσια της πολυπλοκότητας αυτής πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται συχνά αν αυτό που νιώθουν είναι φυσιολογικό, αν οι αντιδράσεις τους είναι φυσιολογικές και αν η ζωή τους είναι υγιής, ισορροπημένη και αποτελεσματική. Αν μπορούν να αντεπεξέλθουν ή αν χρειάζεται να αναζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Πώς εκτιμάται αλήθεια η ένδειξη ψυχοπαθολογίας και ψυχικής διαταραχής;

Βασικές ενδείξεις
Υπάρχουν ορισμένες βασικές ενδείξεις ψυχικής διαταραχής που έχουν καθιερωθεί και χρησιμοποιούνται ως κοινώς αποδεκτά κριτήρια αξιολόγησης:

-Ακραία συμπεριφορά
Η συμπεριφορά ενός ατόμου που «πάσχει» ψυχικά είναι συνήθως ακραία: σκέφτεται, νιώθει, εκφράζεται αλλά και πράττει με τρόπους υπερβολικούς, έντονους, στα «ακραία» όρια της κλίμακας που χαρακτηρίζει πολλά είδη συμπεριφοράς του ανθρώπου.

-Ακαμψία
Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άλλοτε θυμωμένοι και άλλοτε τρυφεροί, άλλοτε «καλοί» και άλλοτε σκληροί κοκ. Η ψυχική διαταραχή όμως χαρακτηρίζεται από άκαμπτη συμπεριφορά, αντιδράσεις, σκέψεις, συναισθήματα που επαναλαμβάνονται πανομοιότυπα, με τον ίδιο απαράλλακτο δυσλειτουργικό τρόπο, μέρα με τη μέρα, λεπτό προς λεπτό. Το συναισθηματικό ρεπερτόριο είναι περιορισμένο και το τοπίο εξαιρετικά μονόχρωμο.

-Προσωπική οδύνη
Ο πόνος και η δυσαρέσκεια συνοδεύουν τα άτομα που βιώνουν ψυχικά προβλήματα. Το άγχος διακατέχει την καθημερινότητά τους, η θλίψη, ο εκνευρισμός και η απελπισία επέρχονται με την παραμικρή αφορμή, οι ψυχοσωματικές ενοχλήσεις, η αϋπνία και οι
διαταραχές διατροφικής συμπεριφοράς είναι συχνά συμπτώματα. Η φαινομενική συμπεριφορά συχνά ξεγελά, το συναισθηματικό υπόβαθρο όμως υποκρύπτει συνήθως μια επώδυνη ψυχική διεργασία.

-Διαπροσωπικές σχέσεις
Η ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων έχει κλονιστεί και, κυρίως, ο τρόπος με τον οποίο οι σχέσεις επηρεάζονται από την ψυχολογική διάθεση του ατόμου. Είναι σημαντικό να παρατηρήσει κανείς αν έχουν διακοπεί πρόσφατα κάποιες σχέσεις ή αν το άτομο έχει οδηγηθεί σε απομόνωση ή αντικοινωνική συμπεριφορά. Πώς εξελίσσονται οι επαγγελματικές του επαφές ή οι σχέσεις στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο; Είναι συμπαθής στους άλλους ή μήπως σχολιάζεται δυσμενώς και οι άλλοι τον αποφεύγουν;

-Επαγγελματική κατάσταση
Η απώλεια της εργασίας, η μη ικανότητα για εργασία, η μη αποτελεσματικότητα, οι καθημερινές τριβές και η αποφορά προβλημάτων στον επαγγελματικό χώρο αποτελούν συνήθως ενδείξεις προς ανησυχία. Η εργασιακή απασχόληση απαιτεί υψηλό βαθμό προσαρμοστικότητας, συναισθηματικής ευκαμψίας και αντοχής, και ως τέτοια υποδεικνύει σημαντικές πτυχές της ψυχικής κατάστασης και ισορροπίας του ατόμου.

Κάθε συμπεριφορά όμως κρίνεται ανάλογα και με τους λόγους για τους οποίους διερευνάται αλλά και το πλαίσιο στο οποίο αναφέρεται. Γα παράδειγμα, πολλά επαγγέλματα βασίζονται σε ιδιαίτερα ψυχοπαθολογικά στοιχεία προσωπικότητας για την επιτυχή διεκπεραίωσή τους. Για παράδειγμα, ο λογιστής, ο ορθοδοντικός, ο διορθωτής κειμένων κ.ά. πρέπει να είναι άτομα ιδιαίτερα ψυχαναγκαστικά, με εμμονή στη λεπτομέρεια και την ακρίβεια για να κάνουν καλά τη δουλειά τους. Επίσης άτομα με συναισθηματικές εξάρσεις και τάση δραματοποίησης διαπρέπουν συχνά σε χώρους καλλιτεχνικούς, στην Τέχνη. Συναντούν όμως παράλληλα και πολλές δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, θεωρούνται παράξενοι, ιδιόρρυθμοι και αναζητούν διαρκώς μια ισορροπία που δεν επέρχεται! Και οι νάρκισσοι καλά τα καταφέρνουν. Η μεγαλειώδης αίσθηση εαυτού που τους διακατέχει, ο οραματισμός και των πιο υψηλών μεγαλομανιακών επιδιώξεων, ξεγελά συχνά τους άλλους και τούς αποφέρει σημαντικά οφέλη.

Είναι γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι καταφέρνουν και διατηρούν μια παράξενη ισορροπία μέσα στην ανισορροπία τους. Φαίνεται σαν να έχουν «δομήσει» το χαρακτήρα τους αλλά και την καθημερινότητά τους σε ψυχοπαθολογικά στοιχεία συμπεριφοράς που όμως λειτουργούν εξισορροπιστικά, έστω και προσωρινά, για τις καθημερινές τους ανάγκες. Αν όμως κάτι διαταράξει, έστω και στο ελάχιστο, το εύθραυστο οικοδόμημα που έχουν δημιουργήσει, τότε θα απαιτηθεί με βεβαιότητα η αναζήτηση ειδικής βοήθειας. Κάθε άνθρωπος γνωρίζει βαθιά μέσα του, έστω και σε ασυνείδητο επίπεδο, αν η ζωή του είναι τελικά ευχάριστη και δημιουργική για τον ίδιον αλλά και τους άλλους. Δεν μπορεί κανείς να κρυφτεί από τον ίδιο του τον εαυτό…