Για παιδιά ηλικίας 9-11 ετών (Προεφηβικό στάδιο – τετάρτη-έκτη δημοτικού)

Αναπτυξιακά στάδια

Στο προεφηβικό στάδιο τα παιδιά εκδηλώνουν μια τάση απομάκρυνσης από την άμεση εξάρτηση από τους γονείς και ενδιαφέρονται περισσότερο για τη γνώμη των συνομηλίκων τους και την ένταξη και αποδοχή τους στην ομάδα αυτή. Σε αυτό το πλαίσιο, μια άσκηση καλλιτεχνική μπορεί να αποτελέσει και μια επιπλέον απόπειρα και ευκαιρία του παιδιού για κοινωνική αφύπνιση και ένταξη. Η τάση αυτοκριτικής όμως είναι μεγαλύτερη από ό, τι σε παιδιά μικρότερης ηλικίας κι έτσι τα παιδιά αυτής της ηλικίας τείνουν αμέσως να χαρακτηρίζουν κάτι ως «καλό» ή «κακό» και γι’ αυτό και συχνά εμφανίζουν τάσεις τελειοθηρίας.

Στο προεφηβικό στάδιο τα παιδιά μπορούν να αντιληφθούν περισσότερο τη συμβολική σημασία κειμένων, μηνυμάτων κλπ. και την αναζητούν. Γι’ αυτό και συχνά γοητεύονται από μυθικά τέρατα, θεότητες κλπ. καθώς και από το να προσπαθούν να γνωρίσουν καλύτερα τα μυστικά της ζωής και της αιωνιότητας. Παράλληλα, είναι μια περίοδος κατά την οποία τα παιδιά αναζητούν να αντιληφθούν, να κριτικάρουν, να αξιοποιήσουν αλλά και να αποσαφηνίσουν αξίες, ιδέες, δικαιώματα, ευθύνες κλπ. Γι’ αυτό και «Τα θέματα που βασίζονται στους θρύλους, στους μύθους και τις ημιτελείς ιστορίες του τύπου «Τι θα συνέβαινε αν…» βοηθούν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις θετικές και τις αρνητικές δυνάμεις που υπάρχουν στη ζωή τους, με τρόπο που να μην τους απειλεί» (1).

Σε αυτά τα σημεία των αναπτυξιακών σταδίων έχει σχεδιαστεί και η άσκηση που ακολουθεί.

Εισαγωγή

Τα παιδιά, ακούγοντας μια ιστορία, εισέρχονται στον κόσμο της φαντασίας, γεγονός το οποίο σηματοδοτεί αυτόματα την είσοδο και την αποδοχή τους στον κόσμο του επιτρεπτού, του παιγνιώδους, του χαλαρού, και τοποθετούνται εκ νέου μέσα σε αυτόν. Με άλλα λόγια εισέρχονται σε έναν νέο κόσμο, μια νέα πραγματικότητα στην οποία όμως μπορούν να «σκηνοθετήσουν» τη δική τους πραγματικότητα βάσει των ηρώων και της πλοκής της ιστορίας που εξελίσσεται εκείνη τη στιγμή. Το γεγονός αυτό καθαυτό τους παρέχει μια αίσθηση δύναμης αλλά και μια δυνατότητα νέας σκηνοθεσίας των πραγμάτων έτσι όπως εκείνα επιθυμούν τη δεδομένη χρονική στιγμή και με τον τρόπο που εκφράζει τη δική τους πραγματικότητα. Παράλληλα, προβάλλουν, μέσα από τα στοιχεία της ιστορίας, το δικό τους ψυχικό υλικό που βρίσκει έτσι μια σημαντική διέξοδο έκφρασης και επαναδιαπραγμάτευσης.

Εκπαιδευτικά/ Παιδαγωγικά οφέλη
Μέσω αυτής της διαδικασίας τα παιδιά ηλικίας 9-11 ετών ενδυναμώνουν και εξασκούν τη φαντασία τους και δημιουργούν νέες εικόνες. Η ανάπτυξη της φαντασίας συντελεί σε πολλά οφέλη: εκπαιδευτικά και παιδαγωγικά (γλωσσικά, δεξιότητες αντίληψης κλπ.). Οι συμβολισμοί και οι μεταφορές συμβάλλουν στην κατανόηση σύνθετων και πολύπλοκων θεμάτων, όπως είναι, για παράδειγμα, η φιλία, η οικογένεια, ο αποχωρισμός και ο θάνατος (2, 3). Παράλληλα, οι μύθοι, οι ιστορίες και τα παραμύθια αποτελούν φορείς αρχετυπικού υλικού, λαϊκών παραδόσεων και εθίμων της ιστορίας όλου του τόπου και τα παιδιά ενισχύουν την πολιτισμική τους ευαισθησία και την ανάπτυξη μιας διαπολιτισμικής ηθικής (4, 5, 6).

Συναισθηματική ανάπτυξη/ νοημοσύνη
Οι ιστορίες συμβάλλουν ιδιαίτερα στη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών καθώς λειτουργούν καταπραϋντικά στις ανησυχίες και τα άγχη τους και τα βοηθούν να νοηματοδοτήσουν την εσωτερική και εξωτερική τους πραγματικότητα. Με τον τρόπο αυτό γνωρίζουν καλύτερα τον εαυτό τους και αποκτούν μια υγιή αίσθηση αυτο-αντίληψης και ταυτότητας (7, 8).

Συναισθηματική αυτο-ρύθμιση
Μέσα από τη διέγερση της φαντασίας και τη δημιουργία εικόνων το παιδί μπορεί να μπει σε διάφορους ρόλους γνωρίζοντας νέα συναισθήματα και εμπειρίες. Έτσι, μεταβαίνει και εξασκείται παράλληλα και σε νέες συναισθηματικές καταστάσεις τις οποίες μπορεί να γνωρίζει για πρώτη φορά.

Κοινωνικοποίηση
Μέσα από το περιεχόμενο και την πλοκή των ιστοριών το παιδί γνωρίζει τον κόσμο, τους κανόνες, τα ήθη, τα έθιμα μιας κοινωνίας, τα πρότυπα συμπεριφοράς και τις κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές. Ταυτίζεται ή απορρίπτει τα μοντέλα συμπεριφοράς των ηρώων του στην ιστορία και τις δράσεις τους. Έτσι, από την πραγματικότητα του παραμυθιού, σταδιακά μεταβαίνει στις «πραγματικότητες» της κοινωνίας και της ζωής (8).

Στόχοι της δραστηριότητας

-Πληροφόρηση και συζήτηση σχετικά με το βασίλειο των ζώων, πληροφορίες για τον τρόπο ζωής και τις δυνατότητες κάθε είδους κλπ.

-Ενδυνάμωση και εξάσκηση της φαντασίας.

-Ενδυνάμωση και εξάσκηση της κριτικής σκέψης.

-Ενίσχυση της εικόνας εαυτού μέσα από την επεξεργασία και ταύτιση με δυνατές συμβολικές έννοιες, όπως είναι το φως, ένα δυνατό ζώο κ.ά.

-Συνεργασία με τους συνομηλίκους και ένταξη σε μια ομαδική διαδικασία.

-Δημιουργία επικοινωνίας και συναισθηματικής σύνδεσης μέσα από τη διαδικασία του παιχνιδιού και της αφήγησης.

Υλικά

-Χαρτί του μέτρου

-Ψαλίδι

-Σελοτέιπ, κόλλα

-Μαρκαδόροι, κερομπογιές, νερομπογιές, λαδομπογιές.

1^η Δραστηριότητα

Χρόνος: 20 λεπτά

Αφηγούμαστε στα παιδιά την εξής ιστορία (9):

«Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα χωριό, πέρα μακριά στο δάσος, όπου ζούσαν όλα τα ζώα ευτυχισμένα και ανέμελα. Ξαφνικά, όμως, στο χωριό συνέβη κάτι παράξενο… Χάθηκε το φως! Όλοι είχαν σαστίσει με αυτό το αναπάντεχο γεγονός και δεν ήξεραν πώς να το αντιμετωπίσουν. Μαζεύτηκαν λοιπόν όλα τα ζώα του χωριού, να συζητήσουν και να αποφασίσουν τι θα κάνουν… Διάφορες γνώμες λέγονταν αλλά όλα ομόφωνα φώναζαν ότι κάποιος έπρεπε να πάει να βρει το φως… Και εκεί που φώναζαν και συζητούσαν, κυρίως προσπαθώντας να αποφασίσουν ποιο από όλα τα ζώα θα πάει να αναζητήσει το φως, ξαφνικά, πέρα μακριά από το δάσος, ακούστηκε μια δυνατή φωνή που είπε: «Εγώ θα πάω να φέρω το φως» (9)!

Αρχικά ζητάμε από τα παιδιά να αποφασίσουν ποιο ζώο θα επέλεγαν να είναι αυτό που θα πάει να φέρει το φως. Συζήτηση για την επιλογή του κάθε παιδιού και τους λόγους που το έκαναν να επιλέξει ένα συγκεκριμένο ζώο.

 2^η Δραστηριότητα

Χρόνος:  30 λεπτά

Ζητάμε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν τη συνέχεια της ιστορίας, με πρωταγωνιστή το ζώο που έχουν επιλέξει να φέρει το φως, και να την ολοκληρώσουν. Θα πρέπει να κάνουν τουλάχιστον 3 ζωγραφιές αλλά και όσες επιπλέον επιθυμούν. Μπορούν να κόψουν από το χαρτί του μέτρου όσα κομμάτια θέλουν, διαστάσεων της δικής τους επιλογής, και να ζωγραφίσουν σε καθένα από αυτά τη συνέχεια της ιστορίας κομμάτι-κομμάτι μέχρι την ολοκλήρωσή της.

Στο τέλος, οι ζωγραφιές κάθε παιδιού κολλάνε στον τοίχο έτσι ώστε καθένα να έχει τη δική του «παραμυθογωνιά»-«παραμυθοχωριό» για να μπορέσει να αφηγηθεί την ιστορία του.

3^η Δραστηριότητα

Χρόνος:  Εξαρτάται από τον αριθμό των παιδιών στη συγκεκριμένη ομάδα. Συνήθως κάθε παιδί χρειάζεται περίπου 5 λεπτά για να ολοκληρώσει την αφήγησή του.

Τα παιδιά παίρνουν θέσεις στις «παραμυθογωνιές»-«παραμυθοχωριά» τους. Τους δίνεται λίγος χρόνος για να ετοιμάσουν την αφήγησή τους στην οποία μπορούν, εάν το επιθυμούν, να χρησιμοποιήσουν και αντικείμενα της αρεσκείας τους (π.χ. μια τσάντα την οποία θέλουν να κρατούν, ένα μαντήλι που θα το φορέσουν στο κεφάλι κλπ.) ή να χρησιμοποιήσουν και άλλους συμμαθητές στην αφήγησή τους. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις ο συντονιστής θα πρέπει να βοηθήσει τα παιδιά στην επιλογή των αντικειμένων ή στην κατανομή των ρόλων -σε περίπτωση που συμμετέχουν και άλλα παιδιά-, στο στήσιμό τους κατά τη διάρκεια της αφήγησης κοκ.

Και το παραμύθι ξεκινά! «Μια φορά κι έναν καιρό…».

Καλή επιτυχία!

Βιβλιογραφία

(1). Chapman L. (1993), Διδακτική της τέχνης, Εκδόσεις Νεφέλη.

(2). Νίκος Τσακνάκης. Η δύναμη του παραμυθιού στην παιδική ψυχή.

(3). Fleer, M., & Hammer, M. (2013). Emotions in Imaginative Situations: The Valued Place of Fairytales for Supporting Emotion Regulation. Mind, Culture & Activity, 20(3), 240-259. http://doi.org/10.1080/10749039.2013.781652.

(4). MCCABE, A. (1997). Cultural background and storytelling: A review and implications for schooling. The Elementary School Journal, 97(5), 453-473.

(5). ZIPES, J. (1997). Happily ever after: Fairy tales, children, and the culture industry. New York: Routledge.

(6). Σταυρούλα Δουλάμη, Αλέξανδρος-Σταμάτιος Αντωνίου. Η γοητεία των παραμυθιών: Χρήση και αξιοποίησή τους στο χώρο της Ειδικής Αγωγής, Παιδαγωγικός Λόγος 1/2011.

(7). Mello, R. (2001). The Power of Storytelling: How Oral Narrative Influences Children’s Relationships in Classrooms. International Journal of Education & the Arts, 2(1).

(8). PALEY, V.G. (1990). The boy who would be an helicopter: The uses of storytelling in the classroom. Cambridge: Harvard University Press.

(9). Mooli Lahad, Ofra Ayalon & Miri Shacham (2013): The «BASIC PH» Model of Coping and Resiliency: Theory, Research and Cross-Cultural Application, London & Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.