content

COVID-19 & ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ:
«ΖΟΥΣΑ ΑΝΕΚΑΘΕΝ ΕΤΣΙ»!

12.04.2020 |
12.04.2020
Γράφει: η Ειρήνη Τζελέπη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Pg.Dipl., MSc., City University, Λονδίνο, irini.tzelepi@yahoo.gr

Όπως όλοι γνωρίζουμε τα μέτρα περί της μη διασποράς του covid-19 έχουν επιβάλλει σε όλους μας πολλές νέες συνήθειες καθημερινής υγιεινής, όπως είναι, για παράδειγμα, το πλύσιμο των χεριών, η αντισηψία, ο καθαρισμός των επιφανειών, των προϊόντων που αγοράζουμε κοκ. Ο φόβος να μην κολλήσουμε τον ιό έχει σαφώς οδηγήσει όλους μας να γινόμαστε υπερβολικοί κάποιες φορές τσεκάροντας διαρκώς τι ακουμπήσαμε, πλένοντας τα χέρια μας τόσο συχνά που κάποιες φορές τα τραυματίζουμε κιόλας, κρατώντας  αποστάσεις από τους άλλους κοκ. Νιώθουμε διαρκώς μια αγωνία και μια επαγρύπνηση για τον ιό, για εστίες μόλυνσης, για ανθρώπους που πλησιάζουν πολύ κοντά και μπορεί να μας κολλήσουν και, φυσικά, ένα άγχος ότι μπορεί να νοσήσουμε…

«Εγώ ζούσα ανέκαθεν έτσι», θα μας έλεγε στο σημείο αυτό ένα  άτομο που πάσχει από συμπτώματα ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, ιδιαίτερα, μάλιστα εάν αυτά επικεντρώνονται σε θέματα μικροβίων, καθαριότητας/ μόλυνσης κοκ. «Η καθημερινότητά μου επικεντρωνόταν πάντα στο να πλένω τόσο συχνά τα χέρια μου που έχουν πλέον αποκτήσει μόνιμες πληγές… Ο φόβος των μικροβίων και της μόλυνσης ήταν και είναι ένας καθημερινός εφιάλτης. Έπρεπε πάντα να αποφεύγω τους ανθρώπους και να μην βγαίνω έξω για να μην κολλήσω κάτι. Οι άλλοι ήταν πάντα ύποπτοι για μένα ότι κουβαλούν μικρόβια… Να μην με ακουμπήσουν, να μην έρθουν κοντά… Όσο για απολυμαντικά, γάντια και όλα τα σχετικά τα έχω άφθονα ανέκαθεν…».

Στα άτομα που πάσχουν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή οι έμμονες αυτές ιδέες κινητοποιούν δεκάδες τελετουργικές διαδικασίες πλυσίματος και καθημερινής υγιεινής στα χέρια αλλά και σε άλλα μέρη του σώματος ή και σε όλο το σώμα, σε βαθμό που η καθημερινότητα καθίσταται εξαιρετικά δυσάρεστη και δύσκαμπτη. Τελικά, όπως πολλοί πάσχοντες περιγράφουν: «Δεν υπάρχει χρόνος για να ζήσεις τη ζωή σου καθώς όλη η μέρα και η ενέργεια ξοδεύονται σε αυτές τις εμμονές και τα τελετουργικά πλυσίματος και απολύμανσης… έτσι γίνονται βασανιστικές και όλα αυτά προκειμένου να κερδίσεις, έστω προσωρινά, λίγη ηρεμία. Δεν πρέπει να κολλήσεις μικρόβια! Πρέπει να απολυμανθείς για να είσαι καθαρός! Ουσιαστικά, δεν υπάρχει ζωή!».

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μια ψυχική διαταραχή  που εκδηλώνεται σε ανθρώπους όλων των ηλικιών και περιλαμβάνει, όπως προαναφέρθηκε, την εκδήλωση ενός φαύλου κύκλου έμμονων ιδεών και τελετουργικών πράξεων. Οι έμμονες ιδέες μπορεί να είναι σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που έρχονται στο μυαλό του ατόμου χωρίς τη θέλησή του, είναι ανεπιθύμητες και του προκαλούν πολύ δυσάρεστα συναισθήματα. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων το άτομο συνειδητοποιεί ότι αυτές οι εμμονές δεν έχουν λογική αλλά, παρόλα αυτά, δεν μπορεί να μην τις σκέφτεται. Οι τελετουργικές πράξεις από την άλλη μεριά είναι συγκεκριμένες συμπεριφορές τις οποίες το άτομο νιώθει αναγκασμένο να τις κάνει προκειμένου να «απεμπλακεί» από την έμμονη ιδέα που εκείνη τη στιγμή έχει κατακλύσει το μυαλό του κι έτσι να ηρεμήσει προσωρινά. Οποιαδήποτε προσπάθεια παρεμπόδισης και καταπίεσης εκδήλωσης των εν λόγω τελετουργικών πράξεων επιφέρει έντονο άγχος, έκδηλο φόβο και πανικό με συνοδεία ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, γεγονός που αναγκάζει το άτομο άμεσα να υποκύψει σε αυτές μην μπορώντας να τις σταματήσει.

Πρόκειται, πράγματι, για έναν βασανιστικό φαύλο κύκλο που μπορεί να επαναλαμβάνεται πολλές φορές την ημέρα. Οι έμμονες ιδέες και οι τελετουργικές πράξεις, πέρα από θέμα των μικροβίων/ καθαριότητας/ μόλυνσης μπορεί να έχουν και άλλο περιεχόμενο, όπως είναι, για παράδειγμα, τα θέματα βίας και επιθετικότητας, θρησκοληψίας, ανεπιθύμητων σεξουαλικών σκέψεων, έμμονης τακτοποίησης και τάξης ενός χώρου, έμμονης ιδέα θανάτου ή τραυματισμού ενός αγαπημένου προσώπου, εξύβρισης και βωμολοχίας σε δημόσιους χώρους κοκ.

Όμως, η μέρα που ξεκίνησε η εκδήλωση της πανδημίας του κορονοϊού θα πρέπει να ήταν μια εντελώς διαφορετική μέρα για τα άτομα που πάσχουν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή καθώς, ξαφνικά, σαν όλοι να άρχισαν να σκέφτονται και να συμπεριφέρονται με …τον δικό τους τρόπο! «Βλέπεις τώρα στο πρόσωπο όλων τον ίδιο τρόμο, και υποψιάζεσαι ότι κατακλύζουν το μυαλό τους οι ίδιες βασανιστικές σκέψεις. Ίσως τώρα να μπορούν να νιώσουν για πρώτη φορά πόσο δύσκολα περνάμε και πόσο βασανιστική μπορεί να γίνεται η καθημερινότητα». Είναι, πράγματι, ένα σημείο «συνάντησης»: ξαφνικά σαν να έχουν όλοι τα ίδια συμπτώματα!

Μπορεί βέβαια η πανδημία να βρίσκει αυτούς τους ανθρώπους προετοιμασμένους ψυχικά και πρακτικά (είναι σίγουρα εφοδιασμένοι με σαπούνια, απολυμαντικά, γάντια κοκ.), το πιο πιθανό όμως είναι ότι η επέκτασή της επιβαρύνει τα συμπτώματα της διαταραχής και το άγχος τώρα επιτείνεται με ακόμη πιο έντονους καθαρισμούς, απολυμάνσεις, εντατικοποίηση των τελετουργικών πράξεων, άγχος κλπ. Επιπλέον, επιβεβαιώνει και «δικαιώνει» τον μεγαλύτερο φόβο τους, ότι, δηλαδή, υπάρχει κίνδυνος εκεί έξω και ότι έχουν δίκιο να συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο. Τα δεδομένα αυτά μπορεί να επιφέρουν δυσκολίες και στη θεραπεία τους μελλοντικά, καθώς θα έχουν αποκτήσει μια εκλογίκευση ή ένα άλλοθι θα λέγαμε για όλες τις αγωνίες και τα τελετουργικά που εφάρμοζαν μέχρι τώρα.

Είναι πολύ σημαντικό τα άτομα με συμπτώματα ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής να προσπαθούν, αυτό το διάστημα, να μειώνουν όσο είναι δυνατόν την πηγή τους άγχους  ελαττώνοντας αρχικά σημαντικά τον χρόνο στον οποίο εκτίθενται καθημερινά σε ενημέρωση για τον κορονοϊό επιδιώκοντας να μάθουν «τα πάντα» γι’ αυτόν! Να επιλέξουν μια ειδησεογραφική πηγή που εμπιστεύονται και να ασχολούνται με την ενημέρωσή τους καθημερινά μόνο για δέκα λεπτά χωρίς άλλη επαφή όλη την ημέρα. Παράλληλα, είναι σημαντικό, σε συνεργασία και με τον ψυχοθεραπευτή τους, να ακολουθούν ένα συμφωνημένο πλάνο σχετικά με το πλύσιμο των χεριών και τους καθαρισμούς γενικότερα έτσι ώστε να μην τραυματίζουν και τα χέρια τους (γεγονός που τα καθιστά και πιο ευάλωτα σε πιθανή μόλυνση). Για παράδειγμα, να πλένουν τα χέρια τους μόνο και εφόσον έχουν βγει από το σπίτι και επιστρέφουν σε αυτό, να καθαρίζουν μόνο τις επιφάνειες που χρησιμοποιούνται πολύ συχνά κοκ. Τέλος, ο περιορισμός της κυκλοφορίας ας μην γίνει αφορμή να μένουν μακριά από τη θεραπεία τους αλλά ούτε και από πρόσωπα που μπορούν να τους υποστηρίξουν και να τους κάνουν να ξεχαστούν, έστω και προσωρινά, από το βάσανο που ζουν. Είναι σημαντικό να μην απομονωθούν κι άλλο, ιδιαίτερα σε αυτή τη δύσκολη περίοδο της καραντίνας και του κυκεώνα των εξελίξεων που συμβαίνουν γύρω μας.