Η οικογενειακή αναπαράσταση (ή family constellation / systemic constellation) στη θεραπεία ζευγαριών αποτελεί μια βιωματική, συστημική τεχνική που βοηθά το ζευγάρι να δει «από έξω» τα δυναμικά, τα μοτίβα και τις ασυνείδητες επιρροές που λειτουργούν στη σχέση τους. Προέρχεται από τη συστημική – φαινομενολογική προσέγγιση του Bert Hellinger και χρησιμοποιείται από αρκετούς σύγχρονους θεραπευτές ως συμπληρωματικό εργαλείο.

Πρακτικά, ο θεραπευτής ζητά από το ζευγάρι να «τοποθετήσει» στο χώρο (με πραγματικά πρόσωπα, αντικείμενα ή σύμβολα) εκπροσώπους που αντιπροσωπεύουν:

• τον ίδιο/την ίδια,
• τον/την σύντροφο,
• σημαντικά μέλη της οικογένειας προέλευσης,
• συναισθήματα/ρόλους (π.χ. “θυμός”, “απόσταση”, “φόβος εγκατάλειψης” κ.ά.).

Η τρισδιάστατη αυτή «εικόνα» λειτουργεί ως μια ζωντανή μακέτα του συστήματος και επιτρέπει στα μέλη του ζευγαριού να παρατηρήσουν καλύτερα τη σχέση τους και να αντιληφθούν δυναμικές που συνήθως μένουν ασυνείδητες ή δύσκολα λεκτικοποιούνται.

Παράδειγμα: Το ζευγάρι περιγράφει συχνά στις συνεδρίες θεραπείας ζεύγους ότι: «Τσακωνόμαστε συνέχεια για μικροπράγματα. Δεν ξέρουμε τι φταίει. Η ένταση ανεβαίνει πολύ εύκολα.»

Ο θεραπευτής ζητά από τους δύο συντρόφους να τοποθετήσουν στο χώρο:

– τον εαυτό τους,

– τον/ην σύντροφό τους,

– συμβολικούς εκπροσώπους (π.χ. “άγχος”, “φόβος εγκατάλειψης”, “κριτική”, “απόσυρση’ κ.ά.).

Τι μπορεί να προκύψει στη σκηνή:

– Οι δύο σύντροφοι τοποθετούνται στο χώρο σε απόσταση μεταξύ τους, κοιτώντας μη εστιασμένα ουσιαστικά ο ένας προς τον άλλον.

– Αντιπροσωπευτικά αντικείμενα που συμβολίζουν “απόσυρση” και “φόβο ελέγχου” βρίσκονται κοντά στον άντρα.

– Αντιπροσωπευτικά αντικείμενα που συμβολίζουν “μοναξιά” και “άγχος εγκατάλειψης” τοποθετούνται κοντά στη γυναίκα.

Ο θεραπευτής μπορεί να ρωτήσει πώς νιώθουν στη θέση που βρίσκονται;

– Ο άντρας απαντά ότι “… δεν έχει νόημα να προσπαθήσω… θέλει πάντα να γίνεται το δικό της…”.

– Η γυναίκα απαντά: “… δεν ενδιαφέρεται για μένα… θα μείνω μόνη μου…”.

Έτσι, αρχίζει να αποκαλύπτεται ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται στη σχέση και πυροδοτεί τις συνεχείς εντάσεις το οποίο όμως μπορεί και να πηγάζει ή να τροφοδοτείται ουσιαστικά και από βιώματα στις οικογένειες προέλευσης. Οι συνδέσεις και οι ερμηνείες που μπορούν να δοθούν είναι πολλές και χρήσιμες για την εξέλιξη και ανατροφοδότηση της θεραπείας. Κυρίως, όμως, οι δύο σύντροφοι αρχίζουν σταδιακά να συνειδητοποιούν ότι οι αφορμές για τις οποίες τσακώνονται μπορεί να είναι “μικροπράγματα”, τα αίτια όμως έχουν μάλλον βαθιές ρίζες…