Το κουτσομπολιό αποτελεί αγαπημένη και πικάντικη ενασχόληση όλων, μικρών και μεγάλων, ανδρών και γυναικών, μορφωμένων και μη. Ποιος μπορεί να αρνηθεί το διακαές ενδιαφέρον όλων να μάθουν για την προσωπική ζωή των άλλων, τις κρυφές «αμαρτίες» τους, τα «διαπλεκόμενα» της ζωής τους, την ανάγκη να σχολιάσουν αυτά τα γεγονότα, να τα κριτικάρουν και, πολύ συχνά, να προσθέσουν και «ολίγη» φαντασία στα τεκταινόμενα! Με βεβαιότητα το κουτσομπολιό δίνει ευχαρίστηση, μια περίεργη γεύση ικανοποίησης και αίσθηση χαλάρωσης. Όλοι ανυπομονούν να βρεθούν με φίλους και γνωστούς προκειμένου να επιδοθούν «μετά μανίας» στην αγαπημένη αυτή ενασχόληση! Η σύγχρονη εποχή της τεχνολογίας, μάλιστα, έχει αυξήσει σημαντικά τα μέσα με τα οποία μπορεί κανείς να φλυαρεί ακατάπαυστα! Κινητά τηλέφωνα, e-mail, internet, όλα παρέχουν έναν άμεσο τρόπο εκτόνωσης αυτής της …παρόρμησης!

Αρχέγονο ένστικτο
Κοινωνιολογικές έρευνες αναφέρουν ότι δεν έχει υπάρξει και δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς κουτσομπολιό! Θα ήταν σαν να μιλάγαμε για ένα αυτοκίνητο χωρίς μηχανή, για έναν οργανισμό χωρίς χόνδρους και βλεννογόνους! Από εξελικτική άποψη, ακόμη και οι προϊστορικοί άνθρωποι φλυαρούσαν ακατάπαυστα προκειμένου να μάθουν πληροφορίες για τους εχθρούς τους, τις γειτονικές φυλές, τον καιρό κλπ. και, με αυτόν τον τρόπο, να οργανώσουν καλύτερα τη ζωή τους και να εξελιχθούν. Ακόμη και η ανάπτυξη της ικανότητας της ομιλίας αλλά και της ίδιας της γλώσσας «ξεκίνησε» από το κουτσομπολιό καθώς η επικοινωνία με νοήματα, χειρονομίες ή άλλες τελετουργικές διαδικασίες ήταν πλέον εξαιρετικά χρονοβόρες και μη αποτελεσματικές, ενώ οι απαιτήσεις για επιβίωση διαρκώς αυξάνονταν!

Κοινωνική ανάγκη
Το κουτσομπολιό εκφράζει άμεσα την ανάγκη του ανθρώπου για κοινωνική ένταξη, επαφή και διασύνδεση. Με το κουτσομπολιό αναπτύσσονται και συντηρούνται σχέσεις, τα μέλη μιας κοινωνικής ομάδας συνδέονται στενότερα, δημιουργούνται φιλίες και «συμμαχίες», καλλιεργούνται κοινωνικές δεξιότητες, εξομαλύνονται διαπληκτισμοί και συγκρούσεις. Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά, το κουτσομπολιό αποτελεί έναν σημαντικό τρόπο αξιολόγησης του ίδιου μας του εαυτού, της κοινωνικής μας θέσης και επιρροής, της επαγγελματικής επιτυχίας και προσωπικής ανέλιξης.
Παράλληλα αποτελεί και ένα «σχολείο», των αξιών και των κανόνων της ομάδας, των ηθών και εθίμων, του «επιτρεπτού» ή «μη επιτρεπτού»! Σε μικρές κοινωνίες, μάλιστα, αποτελεί μια βασική μορφή ελέγχου του κοινωνικού ιστού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι γυναίκες στα χωριά που κάθονται στο πλατύσκαλο του σπιτιού και σχολιάζουν κάθε περαστικό! Με άλλα λόγια, «εξετάζουν» ποιος ικανοποιεί ή όχι τα κοινώς αποδεκτά κριτήρια της μικρής τους κοινωνίας.

Γιατί κουτσομπολεύουμε
Ποια είναι όμως η βαθύτερη ψυχολογική ανάγκη που εκφράζεται μέσα από το κουτσομπολιό; Το βασικότερο στοιχείο εδώ αποτελεί η ασυνείδητη ανάγκη του ανθρώπου να κρίνει τον εαυτό του συγκρίνοντάς τον με τους άλλους. Θέλει κανείς να μάθει λεπτομέρειες για την προσωπική ζωή των άλλων προκειμένου έτσι να «βαθμολογήσει» ουσιαστικά τον ίδιο του τον εαυτό!
Παράλληλα, ο άνθρωπος έχει ανάγκη να «προβάλλει» τις δυσάρεστες πλευρές του εαυτού του στους άλλους, μην αναγνωρίζοντας τις ως δικές του! «Εγώ δεν θα το έκανα ποτέ αυτό!», λέει κανείς συχνά. Μπορεί όμως τελικά τα χαρακτηριστικά της φίλης την οποία κουτσομπολεύει, ή η συμπεριφορά του συναδέλφου που τον ενοχλεί έντονα, να χαρακτηρίζει περισσότερο τον ίδιο. Δυσκολεύεται όμως να το συνειδητοποιήσει και να το παραδεχτεί αυτό, ακόμη και στον ίδιο του τον εαυτό!

Μπορεί όμως κανείς να αρχίσει να παρατηρεί περισσότερο τον εαυτό του: Όποτε νιώθετε έντονα την ανάγκη να σχολιάσετε κάποιον, σκεφτείτε πρώτα: «Μήπως η συμπεριφορά αυτού του ατόμου μού θυμίζει περισσότερο τον εαυτό μου;»

Κουτσομπολιό & ΜΜΕ
Η ασυγκράτητη ανάγκη για «κοινωνική κριτική» καθρεφτίζεται έκδηλα και στην υψηλή ακροαματικότητα όλων των γνωστών εκπομπών lifestyle και των γνωστών reality τηλεπαιχνιδιών. Σημαντικός αριθμός τηλεθεατών παρακολουθεί ανελλιπώς τα τεκταινόμενα της ζωής των ηρώων του, σχολιάζοντας ακατάπαυστα σαν να πρόκειται για τη ζωή συγγενικών ή φιλικών του προσώπων. Και εδώ, βέβαια, συναντάται ένας ιδιαίτερος ψυχολογικός μηχανισμός: η ανάγκη του τηλεθεατή να ζήσει διαφορετικές και έντονες καταστάσεις από μια «απόσταση ασφαλείας», να συγκρίνει τη ζωή του με αυτή των ηρώων του και, παράλληλα, να τους «αποδώσει» τις αρνητικές πλευρές του εαυτού του σαν να πρόκειται για τον πιο στενό του φίλο! «Μα πώς φέρθηκε έτσι, είναι δυνατόν;», σχολιάζει κανείς για έναν ήρωα της τηλεόρασης και… αυτόματα μοιάζει σαν να γίνονται όλοι ίδιοι, γνωστοί, φίλοι, διασημότητες και «κοινοί θνητοί», καλλιτέχνες και μη, σε μια ψευδαίσθηση απόλυτης εγγύτητας και προσβασιμότητας!

Σε δυσμενή θέση
Όσο και αν φαίνεται περίεργο, όλοι όσοι εμπλέκονται σε ένα κουτσομπολιό βρίσκονται σε δυσμενή θέση! Τι χαρακτηρίζει ιδιαίτερα καθεμία από τις θέσεις αυτές;

Ο θύτης
Είναι γεγονός ότι κανείς δεν εμπιστεύεται και δεν εκτιμά έναν άνθρωπο που σχολιάζει διαρκώς τη συμπεριφορά των άλλων και, μάλιστα, με ιδιαίτερα κακόβουλο τρόπο. Όσο, μάλιστα, πιο άσχημα είναι τα σχόλια που προσάπτει στους άλλους, τόσο πιο «κακός» θεωρείται ο ίδιος! Συχνά αναφέρεται η επίδραση «boomerang», με άλλα λόγια η άσχημη κριτική που «επιστρέφει» στον ίδιο τον κουτσομπόλη, με ακόμη πιο έντονο τρόπο, χαρακτηρίζοντας δυσμενώς τον ίδιο! Παράλληλα, όλοι κατά βάθος γνωρίζουμε μέσα μας το ιδιαίτερα δυσάρεστο συναίσθημα που βιώνουμε όταν έχουμε σχολιάσει κακόβουλα, άδικα ή ψευδώς έναν γνωστό ή φίλο! Η ψυχική ηρεμία δονείται και επικρατεί μια εξαιρετικά άσχημη αίσθηση για τον εαυτό μας!

Το θύμα
Η θέση του θύματος είναι πράγματι δυσάρεστη και επώδυνη! Πολλοί άνθρωποι περιγράφουν το δυσάρεστο συναίσθημα που ένιωσαν όταν έμαθαν ξαφνικά τα σχόλια που είχαν ειπωθεί εις βάρος τους. Και, βέβαια, τα πράγματα δυσκολεύουν περισσότερο όταν αυτά έχουν προέλθει από στενούς φίλους ή φίλες. Οι ίδιοι νιώθουν ιδιαίτερα ανυπεράσπιστοι και πληγωμένοι! Η δυσπιστία κυριαρχεί, το αίσθημα προδοσίας τούς κατακλύζει και απαιτείται αρκετός χρόνος προκειμένου να ξεπεραστεί μια τέτοια εμπειρία!

Η ψυχραιμία αποτελεί ένα σημαντικό όπλο για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης. Απαιτείται χρόνος προκειμένου να κρίνει κανείς αν θα αντιδράσει άμεσα, έμμεσα, ή αν θα ήταν πιο χρήσιμο να αγνοήσει την κατάσταση. Εάν αποφασίσει να αντιδράσει, θα πρέπει καταρχήν να εντοπίσει την πηγή του κουτσομπολιού προκειμένου να καταστήσει σαφές ότι γνωρίζει τι διαδραματίζεται ερήμην του. Παράλληλα, δεν θα πρέπει να παρασυρθεί σε έναν απολογητικό ρόλο, προσπαθώντας να διαψεύσει όσα λέγονται και να εξηγήσει την αλήθεια. Με αυτόν τον τρόπο εμπλέκεται και ο ίδιος στη «δίνη» του κουτσομπολιού μην καλλιεργώντας παράλληλα το σεβασμό των άλλων.

Η άμεση συζήτηση ή ο διαπληκτισμός αποτελούν βέβαια το δυσκολότερο κομμάτι της συγκεκριμένης αντιμετώπισης, ιδιαίτερα αν το άτομο αυτό είναι συγγενικό ή στενός φίλος/ η. Σε μια τέτοια αντιπαράθεση είναι χρήσιμο να έχουν ξεκαθαριστεί εκ των προτέρων τα συναισθήματα και οι σκέψεις σχετικά με το συμβάν προκειμένου να επικρατήσει υψηλότερος αυτοέλεγχος. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η αναζήτηση υποστήριξης και παρέας σε αυτές τις δύσκολες στιγμές καθώς η απομόνωση δημιουργεί αισθήματα ενοχής και αυτολύπησης.

Ο ακροατής
Ο ακροατής ενός κουτσομπολιού βρίσκεται επίσης σε δυσμενή θέση καθώς καλείται ουσιαστικά να πάρει θέση υπέρ ή κατά του θιγόμενου προσώπου και να αποφασίσει αν θα διαδώσει περαιτέρω το κουτσομπολιό ή αν θα το κρατήσει μυστικό. Πρόκειται για μια θέση που δεν την έχει επιλέξει ο ίδιος, στην οποία καλείται να κρίνει, γνωρίζοντας μόνο τη μια πλευρά, το κίνητρο του σχολιαστή, την αλήθεια όσων λέγονται, τη θέση του άμεσα θιγόμενου και… να πράξει ανάλογα. Παράλληλα, διατρέχει κίνδυνο να εμπλακεί και ο ίδιος στη συγκεκριμένη κατάσταση και να καταστεί άμεσα θύτης ή θύμα των σχολίων που έχουν διατυπωθεί!

Το κουτσομπολιό στο χώρο εργασίας
Το εργασιακό περιβάλλον αποτελεί ένα ακόμη πεδίο δράσης του κουτσομπολιού και, μάλιστα, ιδιαίτερα γόνιμο! Σχόλια επί σχολίων για τη συμπεριφορά των συναδέλφων, την προσωπική τους ζωή, τα λάθη ή τις φωνές του διευθυντή κοκ… Είναι γεγονός ότι το κουτσομπολιό στο χώρο εργασίας εκφράζει μια άμεση κοινωνική ανάγκη των υπαλλήλων για επαφή και εκτόνωση κατά τη διάρκεια του ωραρίου τους. Προβλήματα σημειώνονται όταν τα σχόλια αρχίζουν και γίνονται κακόβουλα και επικρατούν υστερόβουλα σχόλια και άλλου είδους επαγγελματικές αντεκδικήσεις. Συχνά λέγεται ότι το είδος του κουτσομπολιού που επικρατεί σε έναν εργασιακό χώρο αποτελεί το θερμόμετρο του γενικότερου κλίματος που επικρατεί σε αυτό το χώρο: σε ένα έντονα επιθετικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον τα υστερόβουλα σχόλια κυριαρχούν και χρησιμοποιούνται ως όπλα προκειμένου να επιλυθούν οι εκάστοτε επαγγελματικές αντιδικίες.

Κάθε εργοδότης ή προϊστάμενος είναι σημαντικό να παρέμβει διορθωτικά σε μια τέτοια κατάσταση:

Ενημερώνοντας το προσωπικό
Είναι γεγονός ότι το κουτσομπολιό πολλές φορές ανθεί και διογκώνεται γιατί το προσωπικό δεν έχει πληροφόρηση για σημαντικά θέματα που αφορούν την εργασία του, π.χ. την εξέλιξη ενός σημαντικού ζητήματος, τις άδειες, την προαγωγή ενός συναδέλφου κλπ., δημιουργώντας έτσι μόνο του απαντήσεις στα ερωτήματά του μέσω του κουτσομπολιού. Τα meetings ή άλλου τύπου επαγγελματικές συγκεντρώσεις αποσκοπούν συχνά στην παροχή αυτού του είδους πληροφόρησης.

Παρέχοντας διεξόδους εκτόνωσης
Τα διαλείμματα κατά τη διάρκεια της εργασίας, οι εξωεπαγγελματικές δραστηριότητες κλπ. παρέχουν σημαντικές λύσεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Διατηρώντας ανοικτή επικοινωνία
Είναι σημαντικό κάθε εργαζόμενος να νιώθει ότι μπορεί να απευθυνθεί σε έναν υπεύθυνο και να συζητήσει ελεύθερα ένα θέμα που τον απασχολεί, χωρίς παράλληλα να θίγει τον εαυτό του ή άλλους συναδέλφους του.

Αντιμετωπίζοντας άμεσα τα κακόβουλα σχόλια
Σε κάθε εργασιακό περιβάλλον πρέπει να είναι σαφές ότι οι αντεκδικήσεις μέσω κακόβουλων σχολίων δεν είναι αποδεκτές και αντιμετωπίζονται απαγορευτικά.

Χαλάρωση & ψυχαγωγία!
Είναι γεγονός ότι το κουτσομπολιό αποτελεί μια ευχάριστη νότα στην καθημερινότητα κάθε ανθρώπου και όλοι επιζητούν την ευχάριστη συντροφιά του! Αποτελεί έναν έμμεσο τρόπο εκτόνωσης και ψυχαγωγίας! Χρειάζεται όμως προσοχή στην άσκηση της ευχάριστης αυτής ενασχόλησης και σημαντικός αυτοέλεγχος προκειμένου να μην θίγονται τα όρια της προσωπικής ζωής των άλλων. Απαιτείται επίγνωση των συγκεκριμένων λόγων που ωθούν στο σχολιασμό ενός ανθρώπου και της ευθύνης που φέρει κανείς αν τα λόγια και τα σχόλιά του δεν είναι αληθινά!

Γι΄ αυτό πριν κουτσομπολέψετε, αναρωτηθείτε για:
-το κίνητρό σας
-την αλήθεια
-τη θέση του άλλου

Αυτογνωσία λοιπόν και σαφής οριοθέτηση προκειμένου να απολαύσει κανείς χωρίς ενοχές ή άλλες συγκρούσεις την τόσο πικάντικη και θελκτική γεύση του κουτσομπολιού! Εξάλλου κανείς μέχρι τώρα δεν κατάφερε να αντισταθεί στην ακαταμάχητη γοητεία του!