Ορειβασία, bungee jumping, ορειβατικός μαραθώνιος, πτώση με αλεξίπτωτο, είναι μόνο μερικές από τις δραστηριότητες με τις οποίες ασχολούνται αλλά και διασκεδάζουν απόλυτα οι αθλητές των extreme sports. Δραστηριότητες πρωτόγνωρες, διαφορετικές, με εξαιρετική δράση και ενδιαφέρον, που ενέχουν όμως και σημαντικό ποσοστό ρίσκου και παρακινδυνευμένης συμπεριφοράς. Οι ίδιοι οι αθλητές βέβαια δεν βιώνουν με κανένα τρόπο ως επικίνδυνο το ιδιαίτερο αυτό χόμπι τους και συχνά περιγράφουν την εμπειρία ως μοναδική: «Όλα μοιάζουν με μια πρόκληση για κατάκτηση, με μια εμπειρία μοναδική στην οποία ο καθένας καλείται να βάλει την προσωπική του σφραγίδα! Κάθε απόπειρα σε κάνει να νιώθεις πιο ζωντανός, ότι αγγίζεις τα όρια του εαυτού σου και των προσωπικών σου δυνατοτήτων! Οι δυσκολίες πάντα ξεχνιούνται και πάντα θέλεις να γυρίσεις πίσω και να προσπαθήσεις ξανά και ξανά!».

Τι είναι λοιπόν αυτό που ωθεί, με «απροσμέτρητο» πάθος ομολογουμένως, τους αθλητές των extreme sports σε δραστηριότητες και ενασχολήσεις που οι περισσότεροι άνθρωποι ουσιαστικά θα απέφευγαν με κάθε δυνατό τρόπο; Σε στόχους και επιδιώξεις για τις οποίες όλοι θα έπαιρναν κάθε εφικτό μέτρο προφύλαξης της σωματικής αλλά και της ψυχικής τους ακεραιότητας; Ας προσπαθήσουμε να μάθουμε…

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ
-Διέγερση & πρόκληση
Σε κάθε άνθρωπο η αίσθηση ενός επικείμενου κινδύνου προκαλεί σωρεία βιοχημικών μεταβολών στον οργανισμό του θέτοντάς τον αυτόματα σε κατάσταση συναγερμού. Η αίσθηση του φόβου αρχίζει να επικρατεί και ο ίδιος, ανάλογα με την περίσταση, καλείται να αντιδράσει -ή και να «ακινητοποιηθεί»- για να αμυνθεί. Στους αθλητές των extreme sports όμως η βιολογική αυτή κατάσταση συναγερμού δεν προκαλεί την αίσθηση του φόβου, αλλά της έντονης διέγερσης, μια αίσθηση πρόκλησης που τους ενεργοποιεί και τους κινητοποιεί σε υπέρμετρο βαθμό. Οι ίδιοι νιώθουν εκείνη τη στιγμή «πιο ζωντανοί» και ότι μπορούν να καταφέρουν και να κατακτήσουν τα πάντα!

-Απόλυτος έλεγχος
Παράλληλα, οι ίδιοι δεν νιώθουν ότι κινδυνεύουν στο παραμικρό καθώς θεωρούν ότι επιτελούν μια απολύτως ελεγχόμενη δραστηριότητα. Απόλυτη εμπιστοσύνη στις προσωπικές δυνάμεις επικρατεί, παρόμοια και στους άλλους συμμετέχοντες που ακολουθούν! Η ανάγκη του απόλυτου αυτού ελέγχου αποτελεί πράγματι το βασικό κίνητρο στα extreme sports. Όπως περιγράφουν οι ίδιοι οι αθλητές: «Δεν υπάρχει καλύτερη αίσθηση από το να νιώθεις ότι κρατάς ο ίδιος τη ζωή σου στα χέρια σου! Μπορείς να τραβήξεις ή να μην τραβήξεις το κορδόνι του αλεξιπτώτου και να σωθείς ή να χαθείς για πάντα! Tα πάντα εξαρτώνται από εσένα»! Οι αθλητές αυτών των σπορ δεν θα συμμετείχαν ποτέ σε δραστηριότητες που θα τις χαρακτήριζε ένας χαμηλός βαθμός αυτοελέγχου (π.χ. χαρτοπαιξία). Εξάλλου ο έλεγχος ελαχιστοποιεί και το αίσθημα του φόβου, καθώς όλοι οι άνθρωποι φοβούνται περισσότερο τις καταστάσεις τις οποίες νιώθουν ότι δεν ελέγχουν (π.χ. την πτήση με αεροπλάνο παρά την οδήγηση που είναι σαφώς πιο επικίνδυνη).

-Απόλυτη συγκέντρωση της προσοχής
Ο απόλυτος έλεγχος επιφέρει και την απόλυτη συγκέντρωση της προσοχής. Η μνήμη αποκόβεται εντελώς, υπάρχει μόνο το αμέσως επόμενο δευτερόλεπτο… Όλος ο κόσμος, τα πάντα γύρω, ξεχνιούνται εντελώς! Όπως περιγράφει ένας ορειβάτης: «Όταν ξεκινώ μια ανάβαση, η μνήμη μου σταματά. Το μόνο που μπορώ να θυμηθώ είναι τα τελευταία τριάντα δευτερόλεπτα και το μόνο που μπορώ να σκεφτώ για το μέλλον είναι τα αμέσως επόμενα πέντε λεπτά. Εκείνη τη στιγμή δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Τα πάντα φεύγουν από το προσκήνιο…». Η εμπειρία προσομοιάζει και την κατάσταση της θρησκευτικής έκστασης: ο χρόνος σταματά, η αποστασιοποίηση του εαυτού, η προσήλωση είναι απόλυτη…

-Απόλυτη ηρεμία
Αμέσως μετά επακολουθεί ένα απόλυτο αλλά και μοναδικό αίσθημα χαλάρωσης, ηρεμίας και ευχαρίστησης! Πολλοί αλεξιπτωτιστές, μετά από μια πτώση, νιώθουν τέτοια ψυχική χαλάρωση, που κοιμούνται. Γι’ αυτό συχνά αναφέρεται ότι οι ριψοκίνδυνες προσωπικότητες δεν αναζητούν ουσιαστικά τον κίνδυνο και την ένταση, αλλά την ηρεμία!

-Επιβράβευση
Η ολοκλήρωση της δοκιμασίας αποφέρει και ένα αίσθημα επιβράβευσης, ένα στάδιο αυτο-αξιολόγησης στο οποίο ο χαρακτήρας αλλά και οι προσωπικές δυνατότητες επικυρώνονται στα μάτια των ίδιων των αθλητών αλλά και των άλλων! Οι ίδιοι νιώθουν ότι έχουν δοκιμαστεί στα πάντα! Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά: «…η επιδίωξη ενός στόχου σε δοκιμάζει στα πάντα!».

Οι άνθρωποι συχνά αναζητούν παρόμοιες «δοκιμασίες» για να νιώσουν μια επικύρωση του εαυτού τους! Απουσία σχετικών ευκαιριών επινοούν οι ίδιοι, ή οι θεσμοί στους οποίους ζουν, αντίστοιχες εμπειρίες, π.χ. ο στρατός θεωρείτο παλαιότερα ότι επιτελεί μια τέτοια διαδικασία.

-Εγγύτητα
Σημαντική αίσθηση εγγύτητας αναπτύσσεται ανάμεσα στα μέλη της ομάδας. Όλοι μαζί έχουν καταφέρει κάτι και, μάλιστα, την υπέρβαση μιας ιδιαίτερης δυσκολίας. Στην αρχή, η ομάδα νιώθει ότι δεν γνωρίζεται, ότι δεν ταιριάζουν τα μέλη της ή ότι δεν υπάρχει προσωπικό ενδιαφέρον του ενός για τον άλλον. Η κοινή προσπάθεια όμως και η αντιμετώπιση από κοινού μιας δυσκολίας, ενός στόχου, επιφέρει μια εγγύτητα διαφορετική, πέρα από λόγια ή άλλες επεξηγήσεις!

ΑΙΣΘΗΣΙΑΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
Οι αθλητές των extreme sports εκδηλώνουν έντονα κι ένα ιδιαίτερο στοιχείο προσωπικότητας το οποίο συγκεντρώνει σημαντικό επιστημονικό ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για την «τάση προς αισθησιακή αναζήτηση» (sensation seeking), ένα στοιχείο της προσωπικότητας ατόμων που αναζητούν διαρκώς νέες, έντονες και πολύπλευρες αισθησιακές απολαύσεις και εμπειρίες και είναι πρόθυμοι να «ρισκάρουν» πολλά γι’ αυτό! Το «ρίσκο» παρ’ όλα αυτά δεν αποτελεί τη βασική επιδίωξη της εν λόγω συμπεριφοράς, αλλά περισσότερο το «νόμισμα» το οποίο οι ίδιοι οι συμμετέχοντες «πληρώνουν» προκειμένου να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους για μια νέα αισθησιακή εμπειρία που θα τους γεμίσει με ενθουσιασμό!

Τα άτομα με έντονη τάση προς αισθησιακή αναζήτηση χαρακτηρίζονται ως παρορμητικά, χωρίς φραγμούς, εξωστρεφή, με προοδευτικές τάσεις και πεποιθήσεις. Τους αρέσει να «ρισκάρουν» σε πολλά ζητήματα και, κυρίως, αποφεύγουν καθημερινά έναν και μοναδικό «εχθρό», τη ρουτίνα και τη βαρεμάρα! Δεν επιλέγουν ποτέ μια εργασία στην οποία θα αντιμετώπιζαν ρουτίνα και επαναληπτικότητα και αντιδρούν επίσης έντονα στην αίσθηση δέσμευσης στις σχέσεις τους.

Είναι γεγονός ότι η προσωπική ζωή των ατόμων που ασχολούνται με τα extreme sports μπορεί συχνά να εμπεριέχει δυσκολίες λόγω αυτών των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών, κυρίως όμως λόγω της μη σύγκλισης ενδιαφερόντων με τα άτομα με τα οποία σχετίζονται. Όταν μόνο ο ένας ασχολείται με αυτά, ο άλλος συνήθως αγωνιά για την ακεραιότητα του συντρόφου του. Όπως αναφέρει ένας ορειβάτης: «Η πιθανότητα κάθε φορά που φεύγεις, να μην γυρίσεις, δεν διευκολύνει καθόλου τη δυναμική μιας σχέσης».

ΕΙΝΑΙ ΕΞΑΡΤΗΣΗ;
Οι αθλητές των extreme sports συχνά μας εκπλήσσουν με την αγάπη και την αφοσίωσή τους στο άθλημα. Συχνά όμως μας προβληματίζουν κιόλας καθώς τα όρια ολοένα και υπερβαίνονται και όλοι αναρωτιούνται αν πρόκειται για αφοσίωση ή για ένα είδος εξάρτησης που αναπτύσσεται… Ο 36χρονος ορειβάτης Derek Hersey έκανε συχνά παρακινδυνευμένες αποστολές, μη διαθέτοντας πάντα τον απαραίτητο εξοπλισμό. Παράλληλα, έζησε από κοντά το ατύχημα και επακόλουθο θάνατο δύο συνοδοιπόρων του. Ο ίδιος τραυματίστηκε σοβαρά σε απόπειρα ανάβασης στο Yosemite Sentinel Rock το Μάιο του 1993. Έκτοτε υποσχέθηκε πολλές φορές στον εαυτό του ότι θα σταματήσει και ότι δεν θα επιχειρήσει άλλη ανάβαση. Δεν τήρησε, βέβαια, ποτέ την υπόσχεσή του. «Το έχω υποσχεθεί δεκάδες φορές στον εαυτό μου, όμως δεν μπορώ με τίποτα να αντισταθώ! Ό,τι κάθε φυσιολογικός άνθρωπος θα απέφευγε σαν τρελός, εμένα με τραβά ολοκληρωτικά. Νομίζω ότι δεν μπορώ να ζήσω χωρίς την ορειβασία».

Έρευνες θέτουν στο προσκήνιο και το ερώτημα του βιολογικού υπόβαθρου μιας τέτοιας συμπεριφοράς: Μήπως κάποια χημική ουσία του ανθρώπινου εγκεφάλου προκαλεί τη διαρκή αναζήτηση έντασης και επικινδυνότητας στον ανθρώπινο οργανισμό; Μήπως κάποια χημική ουσία απουσιάζει ή είναι ελλιπής και έτσι τα άτομα αυτά χρειάζονται όλο και πιο έντονα, όλο και πιο επικίνδυνα ερεθίσματα προκειμένου να νιώσουν την ίδια αίσθηση διέγερσης και ευχαρίστησης; Γι’ αυτό και προσπαθούν διαρκώς όλο και πιο δύσκολες αναβάσεις, σε ολοένα και πιο επικίνδυνες αποστολές, σαν να αναπτύσσουν ένα είδος εξάρτησης, και χρειάζονται ολοένα και μεγαλύτερες «δόσεις κινδύνου» για να νιώσουν πιο ήρεμοι και ευτυχείς! Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά: «Όσο πιο επικίνδυνο το ερέθισμα, τόσο μεγαλύτερη η καταπραϋντική του επίδραση»!

Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι πολλές φορές οι κοινωνικοί θεσμοί και η καταπίεση την οποία γεννούν μπορεί να δημιουργούν τέτοιου είδους συμπεριφορές. Οι άνθρωποι νιώθουν συχνά εγκλωβισμένοι μέσα στους διαρκείς κανόνες που επιβάλλονται, τα ασφαλιστικά μέτρα για κάθε πιθανό ατύχημα, τις απαγορεύσεις όλων των ειδών… Παράλληλα, νιώθουν εγκλωβισμένοι και μέσα στις πόλεις μη μπορώντας να κινηθούν ελεύθερα και να εξερευνήσουν, να κατακτήσουν το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Δεν τους δίνεται η δυνατότητα δράσης και περιπέτειας αλλά και η επικύρωση των προσωπικών τους ορίων και αντοχών μέσα από αυτή: Πόσο αντέχουν; Ποια είναι τα όριά τους; Πόσο μπορούν να αναμετρηθούν με την ίδια τη φύση; Άλλωστε κάθε άνθρωπος έχει την ανάγκη να νιώθει, έστω και για λίγο, έστω και προσωρινά, «ήρωας»! Κανείς δεν μπορεί να του το στερήσει αυτό!